Als onderdeel van het Verantwoordingsonderzoek 2014 heeft de Algemene Rekenkamer onderzoek gedaan naar (de aanpak van) de regeldruk in de gehandicaptenzorg. De omvang van regeldruk in de gehandicaptenzorg werd, uitgedrukt in geld, in 2010 geschat op 65 tot 79 miljoen euro. Sinds 2004 probeert VWS om onnodige regels aan te pakken, zodat meer tijd kan worden besteed aan cliënten. Er zijn kwantitatieve doelen gesteld om onnodige regeldruk te verlagen. De berekening van regeldruk kent echter begrenzingen en de door VWS gerealiseerde verlaging van regeldruk is niet altijd merkbaar voor het veld. Daarom is VWS onder meer in de gehandicaptenzorg gestart met een maatwerkaanpak (Experiment Regelarme Instellingen). Deze aanpak is veelbelovend.
Onnodige regels zijn alle regels die de kwaliteit en efficiëntie van de zorg aan cliënten niet verbeteren of zelfs negatief daarop uitwerken. Het experiment van VWS kent 3 succesfactoren: (1) ruimte voor initiatieven van instellingen zelf, (2) ondersteuning door een ambtenaar (‘buddy’) van het ministerie, en (3) een werkwijze op basis van enerzijds vertrouwen en anderzijds stevig ingrijpen als het misgaat.
Ruimte voor initiatief bij veld zelf : ERAI was voor veel instellingen aanleiding om interne regels ter discussie te stellen en te verminderen. Het experiment heeft dan ook hoofdzakelijk bij de zorgaanbieders zelf tot een cultuuromslag en een verlaging van regeldruk geleid.Waar de regeldruk vooral van andere partijen in de keten kwam heeft het ministerie de deelnemende zorgaanbieders ondersteund in het bij elkaar brengen van die partijen om zo de regels aan te kunnen pakken.
Ondersteuning door VWS-‘buddy’ : Elke deelnemende zorgaanbieder kreeg vanuit het ministerie van VWS een ambtenaar als ‘buddy’ toegewezen. De primaire taak van de buddy is om voor de instelling als eerste aanspreekpunt te fungeren. Zorginstellingen hebben de ondersteuning door de buddy als cruciaal ervaren werd. Dat gold met name voor het contact tussen de zorgaanbieder en andere partijen in de keten.
Werken volgens uitgangspunt high trust, high penalty : In de praktijk betekent dit dat de instellingen binnen ERAI de vrijheid krijgen om te experimenteren met een werkwijze waarin vertrouwen het uitgangspunt vormt. Zorginstellingen blijven wel verantwoording afleggen, maar dan over einduitkomsten en niet over processen. Het uitgangspunt ‘high trust, high penalty’ wordt door de geïnterviewde gehandicaptenzorginstellingen positief beoordeeld. Uit deze gesprekken kwam naar voren dat niet alleen de instellingen, de partijen in het veld en VWS een belangrijke rol spelen bij het creëren van een systeem op basis van vertrouwen, maar ook de politiek. “De politiek moet ophouden met het reageren op incidenten door meer informatie uit te vragen”. Ook uit de ERAI-tussenevaluatie blijkt dat incidenten en politieke druk vaak leiden tot meer verantwoording.
Reactie minister van VWS
In haar reactie op het rapport zegt de minister van VWS toe de komende periode de aanpak van de ervaren regeldruk in de zorg te gaan versterken. Zij verwijst daarbij naar het Plan van Aanpak Kwaliteit verpleeghuizen, waarin onder meer wordt voortgebouwd op de 3 succesfactoren van ERAI. Daarnaast wordt gewerkt aan het Plan van Aanpak kwaliteit gehandicaptenzorg, waarbij de minister toezegt dat ook voor deze sector gekeken zal worden op welke wijze de kwaliteit kan worden vergroot door bijvoorbeeld ondersteuning van initiatieven in het veld.
Reactie VGN
Ondanks deze goede ervaringen maakt de VGN zich zorgen over de regeldruk die de decentralisatie van langdurige zorg en jeugdzorg per 1-1-2015 met zich mee brengt. Met ingang van 1 januari 2015 is de langdurige zorg, waaronder de gehandicaptenzorg, hervormd. De delen van de zorg die tot 2015 onder de AWBZ vielen, vallen nu onder de Wmo 2015, Wet Langdurige Zorg, Zorgverzekeringswet en Jeugdwet. Met de Rekenkamer is de VGN teleurgesteld over het feit dat de minister in haar reactie niet ingaat op het advies om de succesfactoren in de aanpak van regeldruk ook te bevorderen voor delen van de langdurige zorg die zijn overgedragen naar gemeenten. Wij vertrouwen er op dat de staatssecretaris van VWS, als eerstverantwoordelijke voor de decentralisaties, zich in blijft spannen voor het verminderen van administratieve lasten en regeldruk, en daarbij gebruik zal maken van de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer.
Meer informatie
Voor het volledige rapport, inclusief bijlagen kunt u terecht op de website van de Algemene Rekenkamer.
