Na acht jaar voorzitterschap van het programma Gewoon Bijzonder, is het voor Johanna Haanstra tijd om af te zwaaien. Haar belangrijkste lessen: ‘Zoek elkaar op, praat mét elkaar en niet over elkaar en kijk af bij de buren.’
‘Ik zag mensen tot het uiterste gaan’
Eind december zwaaide ik officieel af als voorzitter van het programma Gewoon Bijzonder van ZonMw. Precies op het eind van mijn zittingstermijn startte de derde fase van het programma. Een mooi moment om plaats te maken voor een nieuwe commissie en terug te kijken op wat er is bereikt. En er is ook heel veel gebeurd: toen we net begonnen met Gewoon Bijzonder, was er veel vraag naar kennis over goede zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. De betrokkenheid en bevlogenheid spatten ervan af. Daar had ik toen al veel bewondering voor en dat werd alleen maar meer. Ik zag de afgelopen acht jaar mensen tot het uiterste gaan en zichzelf steeds verder uitdagen. Hoe kunnen we de zorg nóg beter maken? Als je het mij vraagt, deden we in die acht jaar belangrijke lessen met elkaar op om antwoord te geven op die vraag. Dit is mijn top drie van mooie resultaten waar de nieuwe commissie op kan voortbouwen.
Les nummer 1: meer samenwerken
Tijdens Gewoon Bijzonder werd op verschillende manieren duidelijk hoeveel moois er kan voortkomen uit samenwerking. Juist als je samenwerkt met mensen die iets heel anders bieden dan jij, kun je elkaar goed aanvullen. Maar we zagen ook dat samenwerking niet altijd vanzelf gaat. Daarom probeerden we mensen bij elkaar te brengen die elkaar anders niet zouden ontmoeten. We stimuleerden ze aansluiting te zoeken in grote netwerken, zoals de Academische Werkplaatsen. Maar ook kleine en pragmatische initiatieven zoals de onderwijsvoucher zijn succesvol. Dat vind ik nog altijd een goede en eenvoudige manier waarmee we zorgaanbieders en kennisinstellingen aan elkaar koppelen. Wie de filmpjes heeft gemist, kan ze nog terugkijken.
Nummer 2: Minder praten óver en meer praten mét de doelgroep
Een belangrijk uitgangspunt van Gewoon Bijzonder was altijd het betrekken van ervaringsdeskundigen. Want wie weet immers beter wat fijne zorg is, dan de persoon om wie het gaat? Projecten die hiermee voor het eerst aan de slag gingen, merkten dat de doelgroep betrekken soms om nieuwe vaardigheden vraagt. Een mooi resultaat is dan ook dat er speciale trainingen zijn ontwikkeld om dit soepeler te laten lopen. Hierin leren mensen met en zonder beperking goed naar elkaar luisteren en rekening houden met elkaars inbreng. Net als in iedere samenwerking, is het belangrijk dat je elkaar leert kennen, elkaar leert vertrouwen en elkaars taal leert spreken. Daar hebben we samen een grote slag in geslagen.
En de derde les: meer afkijken en pikken
Hoe doen jullie het eigenlijk? En waarom lukt het bij jullie wel en bij ons nog niet? Een logisch gevolg van meer samenwerken, is dat je lekker bij elkaar kunt afkijken. Bijvoorbeeld dus bij het betrekken van ervaringsdeskundigen, of in het samenwerken met naasten en mantelzorgers. We hebben allemaal met die vraagstukken te maken, dus misschien hebben de buren wel een goede manier gevonden. Ik hoop daarom dat er in de netwerken naar hartenlust bij elkaar wordt afgekeken en gepikt. En als je toch over de schutting kijkt, dan zie je ook andere dingen die je kunt gebruiken. Daarom heeft onze call voor projecten met bestaande data gestimuleerd dat mensen nieuwe kennis ontwikkelen met bestaande gegevens. Data waar de buren niets meer mee doen, blijken voor veel projectleiders een goudmijn.
Waardevolle lessen, óók voor het programma
Zoek elkaar op, praat mét elkaar en niet over elkaar en kijk af bij de buren. Dat zijn wat mij betreft de belangrijkste leerlessen uit Gewoon Bijzonder. En wat werkt in de projecten, werkt natuurlijk ook in de programma’s. Daarom was ik blij te horen dat de nieuwe programmacommissie van Gewoon Bijzonder zelf ook met deze lessen aan de slag gaat. Zo gaan ze de klankbordgroep met ervaringsdeskundigen nog verder versterken en uitbreiden. Verder weet ik dat Gewoon Bijzonder in de derde fase de samenwerking blijft opzoeken met andere ZonMw-programma’s zoals Langdurige Zorg en Ondersteuning. Er zijn immers veel overlappende thema’s waarop we met elkaar kunnen optrekken. Samen werken aan nieuwe kennis en voortbouwen op elkaars mooie werk, net zoals nu al in de projecten gebeurt.
Terugkijken op mooie ervaringen en verhalen
Ik kijk terug op een mooie periode met Gewoon Bijzonder. De bevlogenheid en betrokkenheid van iedereen die ik de afgelopen jaren bezig zag in de projecten, blijft me bij. Ik dank jullie allemaal voor de mooie ervaringen, verhalen en vooral natuurlijk ook goede zorg die er is bereikt. Met een gerust hart doe ik een stapje terug. Het ga jullie goed.
Johanna Haanstra wordt opgevolgd door Theo Maas (Ieder(in).
