Gegevensuitwisseling tussen cliënten, zorgorganisaties en zorgprofessionals gebeurt meer en meer elektronisch. Voorheen kreeg je een handgeschreven recept van een arts mee, dat je onderweg naar de apotheek probeerde te ontcijferen. Tegenwoordig gaat het met behulp van toetsenbord en muis opgestelde voorschrift na een enter over de internetsnelweg naar de plek van bestemming. Het gemak dient de mens!
Betrokkenheid en meer regie
Dat geldt natuurlijk ook voor het digitaal versturen in plaats van op papier meegeven van gegevens als een bewoner van een verpleeghuis of woonvorm in de gehandicaptenzorg in het ziekenhuis wordt opgenomen. Of wat te denken van het delen van gegevens uit het elektronische cliëntendossier met het dagbestedings- of activiteitencentrum in plaats van een dossier met de medicatielijst onder de arm te laten meenemen. En de betrokkenheid van familie wordt vergroot door het op afstand kunnen lezen van rapportages via het verwantenportaal. De digitale Persoonlijke Gezondheidsomgeving waarvan elke Nederlander gebruik moet kunnen maken, vereist eveneens aanlevering van gegevens. Transparantie, inzicht in de zorg en regiemogelijkheden voor cliënten en patiënten moeten hiermee toenemen.
Prachtige doelstellingen
Elektronische gegevensuitwisseling binnen de zorg, het is anno 2022 dus niet meer weg te denken, ook al is het nog niet overal en in de volle breedte doorgevoerd. De doelstellingen van deze ontwikkeling zijn prachtig en de invoering wordt binnen de langdurige zorg daarom ook ondersteund en gestimuleerd door het programma InZicht. En zoals ik al aangaf: het gemak dient de mens. Maar ook echt alle mensen dan?
Primair richt de elektronische gegevensuitwisseling zich op het beschikbaar maken van informatie voor cliënten en patiënten, voor de oudere, gehandicapte of chronisch zieke. Maar dient het ook de zorgmedewerker? Wordt het werk er voor de medewerker ook door vergemakkelijkt?
Administratieve last verminderen
De Rijksoverheid geeft aan dat elektronische gegevensuitwisseling de administratieve last voor de zorgprofessional vermindert. Ik beweer niet dat dit niet het geval kan zijn, maar het tegenovergestelde ligt snel op de loer. Zeker als het gaat om de ervaren administratieve belasting. Het heeft naar mijn mening daarbij aan de ene kant te maken met hoe medewerkervriendelijk de elektronische gegevenssystemen zoals cliëntendossiers worden ingericht. Aan de andere is van belang hoe vaardig de medewerker is om met die systemen om te gaan. Het gevaar is groot dat bij het ontwikkelen van elektronische systemen en processen vooral gekeken wordt naar het te realiseren eindresultaat (de output) en de daarvoor noodzakelijke basisgegevens (de input). Het in beeld brengen van de (hoeveelheid) noodzakelijke handelingen en bijbehorende vaardigheden van medewerkers die nodig zijn om de input aan te leveren en/of te verwerken, vormen nog al eens een sluitstuk in automatiseringsprojecten. Met alle risico’s op frustratie, stagnatie, demotivatie of weerstand.
Techniek en mensen verbinden
Automatiseren en elektronische gegevensuitwisseling klinken technisch. ICT kent ook haar eigen technische taalgebruik. Om te slagen is het noodzakelijk om de techniek vanaf de start in woord en daad te verbinden met de mensen die haar gaan gebruiken, met het menselijk handelen. Betrokkenheid van zorgmedewerkers bij keuzes, invoering en ontwikkeling is daarom onmisbaar. Daarnaast is het blijvend en geduldig toerusten van medewerkers om effectief en met plezier te kunnen werken met de techniek een cruciale succesfactor. Het is essentieel om InZicht te hebben wat aan digitale vaardigheden nodig is en hoe die kunnen worden ontwikkeld. Mooi dat er op dat vlak door werkgevers, vakbonden en het ministerie van VWS gezamenlijk ondersteuning wordt geboden aan organisaties en medewerkers in de zorg via het programma ‘Digivaardig in de zorg’. Eén ding staat wat mij betreft namelijk vast: succesvol elektronisch gegevens uitwisselen en digivaardigheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Gerard Schoep is manager Arbeidszaken bij de VGN.
