Het versterken van professionele zeggenschap voor zorgprofessionals is ingewikkeld, maar er is een pakket aan interventies waarmee je aan de slag kunt gaan om een positieve beweging in gang te zetten en houden. Dat staat beschreven in de landelijke visie op het versterken van zeggenschap van zorgprofessionals en een roadmap daarnaartoe van het Landelijk Actieplan Zeggenschap (LAZ). Zorgprofessionals, leidinggevenden en bestuurders in de zorg krijgen hiermee handvatten om gezamenlijk concrete acties uit te zetten in hun organisatie.
Prioriteit geven aan zeggenschap blijkt lastig
De Nederlandse gezondheidszorg kent de komende decennia flinke uitdagingen om zorg kwalitatief goed en toegankelijk te houden. En dat in een samenleving waarin men steeds ouder wordt, meer (complexe) aandoeningen heeft en waarin de arbeidskrapte in de zorg de komende jaren blijft toenemen. Om deze uitdagingen aan te gaan, zijn zorgprofessionals zoals verpleegkundigen, verzorgenden, verpleegkundig specialisten en begeleiders nodig die een sterke positie hebben in de organisatie waarin zij werken. Hoewel binnen de gezondheidszorg erkend wordt dat zorgprofessionals meer zeggenschap moeten krijgen bij het beleid, de besluitvorming en de praktijk van hun beroep, en zorgprofessionals dit zelf ook wensen, blijft dit in de praktijk nog achter. Prioriteit geven aan zeggenschap blijkt lastig te zijn, onder meer door de hoge werkdruk en het onvoldoende beheersen van benodigde vaardigheden. Het probleem houdt zichzelf hierdoor in stand.
Zeggenschap als middel voor toekomstbestendige zorg
De dynamiek en problematiek rond het versterken van zeggenschap is beschreven in de visie van het LAZ. De visie maakt daarbij heel duidelijk dat zeggenschap geen doel op zich is. Zeggenschap stimuleren zorgt er wel voor dat zorgprofessionals meer ‘in the lead’ zijn over hun beroepsuitoefening, beroepsontwikkeling en werkomgeving. Dat is belangrijk voor betere kwaliteit van zorg en leven, en ook voor een positieve werkomgeving, minder verzuim en lager verloop. Zeggenschap is daarmee een middel naar toekomstbestendige zorg, om uitdagingen in de gezondheidszorg veerkrachtig het hoofd te bieden.
Interventies om zeggenschap gezamenlijk te versterken
Hoewel er geen one-size-fits-all-oplossing bestaat voor het versterken van zeggenschap, beschrijft de roadmap wel verbeterstappen die gevolgd kunnen worden om zeggenschap positief te beïnvloeden. In het stappenplan zijn veertien interventies opgenomen waar organisaties uit kunnen putten. Annamarike Seller, programmaleider LAZ: “Het vertrekpunt is dat zorgorganisaties bepalen waar de organisatie nu staat en wat de stip op de horizon is. Welke interventies kan een multidisciplinair team in de organisatie vaststellen om het komende jaar aan te werken? En wat en wie heb je daarvoor nodig? Zeggenschap versterken kun je immers niet alleen. De grootste uitdaging voor zorgorganisaties ligt in het starten en volhouden van verbeteracties. Zeggenschap versterken is een continu proces. Alleen door expliciet aandacht te blijven besteden wordt de gewenste cultuuromslag bereikt.”
Leren en ontwikkelen bij het LAZ
Het LAZ ondersteunt zorgorganisaties actief om te blijven leren om zeggenschap te versterken, onder meer door het begeleiden van zorgorganisaties met gesubsidieerde actieplannen. In mei organiseert het LAZ een webinar over zeggenschap versterken met behulp van de visie en roadmap. Op 19 juni organiseert het LAZ in de Fabrique in Utrecht voor zorgprofessionals, leidinggevenden en bestuurders een landelijk congres over zeggenschap en het realiseren van de benodigde cultuuromslag. Verder ontwikkelt het LAZ een online leerportaal, waar zorgprofessionals straks terecht kunnen voor verschillende hulp- en leermiddelen die aansluiten bij de interventies uit de roadmap, waaronder een e-learning over zeggenschap. Het leerportaal is naar verwachting in de zomer van 2023 toegankelijk via de website van het LAZ.
Over de visie en roadmap
De visie en roadmap zijn tot stand gekomen vanuit de uitkomsten van een peiling die het LAZ eerder uitvoerde, een literatuurverkenning, focusgroepgesprekken en groupmodelbuilding-sessies van het LAZ. Hoewel zeggenschap een bekend begrip is in de gezondheidszorg, is er nog weinig geschreven over de definitie van zeggenschap. Ook ontbrak een inhoudelijk en wetenschappelijk kader. In focusgroepen haalde het LAZ met zorgprofessionals, leidinggevenden, bestuurders en experts uit verschillende werkvelden op welke elementen en interventies belangrijk zijn voor het versterken van zeggenschap. De visie en roadmap geven weer wat we nu weten wat bijdraagt aan het versterken van zeggenschap.
Documenten
Over het LAZ
Het Landelijk Actieplan Zeggenschap is ontstaan uit een samenwerking van de beroepsorganisaties BPSW en V&VN en de brancheorganisaties zorg (BoZ) NVZ, NFU, ActiZ, Nederlandse GGZ en de VGN.
