Minister Judith Uitermark (BZK) presenteert Actieplan toegankelijk stemmen

De minister overhandigde het actieplan aan Ellis Jongerius, directeur van LFB. Ellis zei blij te zijn met het actieplan en riep iedereen op om het plan ook in de praktijk te brengen: "Zorg ervoor dat de verkiezingen begrijpelijk en toegankelijk zijn voor iedereen!"

Stemmen is een mensenrecht

Het ‘Actieplan toegankelijk stemmen’ moet de toegankelijkheid en begrijpelijkheid van het verkiezingsproces voor mensen met een beperking vergroten en hiermee uitvoering geven aan het VN-verdrag Handicap. In een democratische rechtsstaat moet iedereen mee kunnen doen. Stemmen is een mensenrecht, maar nog lang niet voor iedereen vanzelfsprekend. Veel mensen ervaren drempels bij het stemmen: van ontoegankelijke stemlokalen tot onbegrijpelijke informatie. De VGN vindt het belangrijk dat mensen met een beperking, net als ieder ander,  hun stem kunnen laten horen en dat ze goed geïnformeerd zijn. Het actieplan is opgesteld door het ministerie van BZK, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) en de Kiesraad in nauwe samenwerking met belangenorganisaties en ervaringsdeskundigen.  

Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken: “Ik vind dat iedereen moet kunnen stemmen bij de verkiezingen. Voor sommige mensen geldt dat dit makkelijker wordt als zij fysieke hulp krijgen, anderen zijn gebaat bij meer uitleg of extra informatie. Daar moeten we mensen in ondersteunen, zodat iedereen zich betrokken voelt bij de democratie en de samenleving.”

Wat kunnen gemeenten en politiek doen?

Tijdens de overhandiging van het actieplan — waar veel ervaringsdeskundigen aanwezig waren — ontstond een levendig (panel) gesprek over hoe gemeenten en politiek het zelfstandig stemmen beter kunnen ondersteunen richting de komende gemeenteraadsverkiezingen. Er werden diverse suggesties gedaan, zoals: het beschikbaar stellen van een stemmal in het stemhokje, het goed trainen van stembureauleden in toegankelijkheid en bejegening en het betrekken van ervaringsdeskundigen bij zowel de voorbereiding als de uitvoering van verkiezingen, bijvoorbeeld door hen ook een rol te laten hebben op het stembureau zelf.

De boodschap van de ervaringsdeskundigen was helder: “Laat ons meedenken én meedoen. Wij weten als geen ander wat nodig is om verkiezingen écht toegankelijk te maken.” De Kiesraad noemde ook het nieuwe, kleinere en handzame stembiljet als een kansrijke verbetering. Hiermee wordt op dit moment geëxperimenteerd.

Toegankelijke informatie over verkiezingen

Een belangrijk speerpunt in het actieplan is het verbeteren van de toegankelijkheid van informatie over verkiezingen. Denk aan uitleg over hoe stemmen werkt, wie er precies gekozen kan worden, en wat de standpunten van partijen zijn. Deze informatie moet beter vindbaar worden en geschikt gemaakt voor mensen met een beperking en mensen met lage basisvaardigheden. Het gaat bijvoorbeeld om teksten in eenvoudigere taal, een voorleesbare versie online of informatie beschikbaar in Nederlandse gebarentaal.

Ditzelfde geldt voor informatie van politieke partijen en voor de bijeenkomsten en debatten die zij organiseren. Het ministerie van BZK gaat hierover in gesprek met politieke partijen om ze te stimuleren hier werk van te maken, waar nodig met ondersteuning van ervaringsdeskundigen.

Toegankelijke stemlokalen en zelfstandig stemmen

De fysieke toegankelijkheid van stemlokalen is een belangrijk aandachtspunt in het actieplan. Hoewel de Kieswet voorschrijft dat stemlokalen toegankelijk moeten zijn voor mensen met een fysieke beperking, blijken er in de praktijk nog regelmatig obstakels te zijn. Denk aan een te steile helling bij de ingang, onvoldoende verlichting of het ontbreken van hulpmiddelen zoals een loep. Om hier verbetering in te brengen, komt er een overzicht met praktische tips voor gemeenten over voorzieningen in stemlokalen. Ook worden bestaande handreikingen over toegankelijkheid opnieuw onder de aandacht gebracht.

Gemeenten worden daarnaast actief gestimuleerd om lokale gehandicaptenplatforms en ervaringsdeskundigen te betrekken bij de schouw van stemlocaties. Ook het inzetten van gebarentolken en het aanbieden van informatie over drukke en rustige stemmomenten zijn maatregelen die bijdragen aan een toegankelijker stemproces.

Monitor en voortgang

In 2027 wordt gemeten of de doelen uit het actieplan behaald zijn. De resultaten van die meting kunnen vergeleken worden met een eerdere meting in 2024. Daarnaast is er na iedere verkiezing een evaluatie. Rapportages van het Meldpunt onbeperkt stemmen van Ieder(in) maken onderdeel uit van de evaluatie van verkiezingen. Ook wordt de voortgang van het actieplan als vast onderdeel meegenomen bij de evaluatie. 

Daarnaast is er een nieuw wetsvoorstel in voorbereiding dat het eenvoudiger moet maken om mensen die dat nodig hebben, hulp te bieden in het stemhokje. Op dit moment is hulp in het stemhokje alleen toegestaan voor mensen met een lichamelijke beperking.

 Lees het actieplan toegankelijk stemmen op de website van het ministerie van BZK.