Leren, ontwikkelen en werk: ‘We willen dat iederéén mee kan doen in reguliere structuren’

‘Twee onderwerpen sprongen er in 2024 uit, als het gaat om de inzet van de VGN voor het leren en ontwikkelen van mensen met een beperking. Het eerste is het mogelijk maken van zinvol, passend onderwijs voor steeds meer mensen en sectoren. En het tweede is het makkelijker maken van de overstap van dagbesteding naar betaald werk – en eventueel terug.’

‘Een belangrijk resultaat boekten we in het onderwijs. De afgelopen jaren zijn er verschillende brancheopleidingen ontwikkeld. Daarmee kunnen mensen met een beperking een certificaat of branchediploma halen. Dat is goed voor hun zelfvertrouwen én perspectief. Mensen kunnen met zo’n diploma of certificaat doorstromen naar Entree-onderwijs, of naar onbetaald of zelfs betaald werk. Het eigenaarschap van de opleidingen hebben we vorig jaar overgeheveld van het ministerie van VWS naar de VGN Academie voor zelfstandigheid. En dat is goed nieuws, want hiermee is de inhoud en verdere ontwikkeling van de opleidingen geborgd.’

‘Tegelijkertijd is er ook nog wel werk aan de winkel, want een structurele financiering voor deze opleidingen is er nog niet. Daarom hebben we stevig gelobbyd bij SZW, OCW en VWS – de uitdaging is dat het bij elk ministerie een beetje hoort. Dat is ook de reden dat we hierover óók bij de Tweede Kamer aan de bel hebben getrokken. Dat leidde tot een motie van Lisa Westerveld, waarin de regering wordt gevraagd om te verkennen hoe maatwerkopleidingen zoals de brancheopleidingen Assistent Groen, Facilitair of Logistiek kunnen worden gefinancierd. De motie pleitte voor gelijke kansen op onderwijs, en werd aangenomen. Dat is mooi. Maar het amendement bij de begroting, om meteen maar boter bij de vis te doen, haalde het niet.’

Mooi perspectief

‘Inmiddels zijn we wel in gesprek met ministeries en andere betrokkenen over alternatieve financiële mogelijkheden. Het idee is om ook een instap op het laagste niveau mogelijk te maken, zodat ook mensen met een beperking de kans krijgen zich te ontwikkelen. Dit opent een heel interessant perspectief, waarbij we niet iets heel nieuws ontwikkelen speciaal voor mensen met een beperking, maar waarbij we de bestaande infrastructuur inclusiever maken. Tegelijkertijd blijven we ons inzetten voor meer en vastere financiering.’

‘Dat is precies hoe we het graag zien. Overal eigenlijk. We willen niet naast de reguliere maatschappij ook nog een goed functionerende maatschappij speciaal voor mensen met een beperking. We willen dat iederéén mee kan doen en aan kan haken in reguliere structuren. Dat is een kwestie van de lange adem, en we zijn er nog lang niet. Maar: dit is een stapje in de goede richting.’

Simpel switchen

 ‘Ook op het onderwerp werk werden zulke stappen gezet. Concreet: in het programma Simpel Switchen. Dat draait kort gezegd om het koppelen van werelden. De stap van dagbesteding naar betaald werk is voor veel mensen met een beperking best groot. En áls ze hem dan zetten, is het vaak onmogelijk om een stap terug te doen als dat moet door ziekte, ouderdom, of doordat het even niet gaat. Die moeilijkheden ontstaan vooral doordat dagbesteding en werk heel verschillende werelden zijn, ook qua taal. Als iemand van de dagbesteding het over werk heeft, kan dat ook heel goed onbetaald werk zijn. Maar als een klantmanager bij een gemeente het woord werk hoort, is de eerste gedachte soms: Mooi, dan kunnen we de uitkering beëindigen.’

‘Dat er op verschillende plekken écht anders gedacht en gesproken wordt over hetzelfde onderwerp, is niet handig. Afgelopen jaar hebben we veel gedaan om die ruis weg te nemen. Met Inspiratiedocumenten en Inspiratielabs bijvoorbeeld. Daarmee willen we ook laten zien wat er allemaal al mogelijk is. Dat is vaak meer dan mensen denken. Op verschillende plekken hebben we werkgevers en andere stakeholders bij elkaar gebracht om te praten over domeinoverstijgend werk. En telkens was de conclusie: we moeten gewoon beginnen. In gesprek blijven, natuurlijk, maar ook vooral: beginnen. Dat vraagt moed en creativiteit. En als VGN helpen we daarbij, en geven we graag advies.’

Meedoen op de werkplek

‘Uit Simpel Switchen is ook De weg van waarden voortgekomen: een praktische handreiking voor zorgorganisaties en werkgevers om dagbestedingsplekken in bedrijven te organiseren. We schetsen in die handreiking een gestructureerd proces om meer mensen met een beperking mee te laten doen, op een werkplek die past bij hun mogelijkheden.’

‘Dat dat soort processen ook echt tot resultaat leiden, bleek wel uit de pilot die we met de sector Bouw & Infra opzetten om passende werkplekken te creëren voor mensen met een dagbestedingsindicatie. Die pilot in Amsterdam was een succes, voor de bouwers én de mensen met een beperking die mee konden werken bij het storten van beton en het maken van bekistingen. Daarom breiden we de pilot uit naar andere bouwbedrijven en gehandicaptenzorgorganisaties in Lelystad, Utrecht, Arnhem en Nijmegen.’

Zorgprofessionals

‘Overigens is leren en ontwikkelen niet alleen belangrijk voor onze cliënten, maar ook voor onze zorgprofessionals. Daarom zetten we ons ook in voor hun ontwikkelmogelijkheden. Bijvoorbeeld door sectorale ontwikkelpaden op te zetten. Dat doen we samen met Sociaal Werk Nederland, ActiZ, en de ministeries van OCW en SZW. Het doel is simpel: we willen het mensen makkelijker maken om in te stromen van buiten de branche, om door te stromen, of om anders of breder inzetbaar te zijn binnen de branche.’

‘Daarbij kijken we steeds meer naar wat mensen kunnen en wat ze nog kunnen en moeten leren, en minder naar formele diploma’s. Dat noemen we de skills gerichte aanpak. We wilden graag weten hoe werkgevers en werknemers daar tegenaan kijken, welke drempels ze hierbij zien, en wat ze nodig hebben om de omslag naar een skills gerichte arbeidsmarkt te maken. Daarom hebben we aan ResearchNed en KBA Nijmegen de opdracht gegeven voor een verkenning van de kansen en uitdagingen van een skills gerichte arbeidsmarkt. Dat onderzoek is inmiddels afgerond, begin 2025 verwachten we de uitkomsten, en gaan we ermee aan de slag.’

‘Voor ons als VGN is het natuurlijk vooral interessant om te kijken hoe we ook werknemers uit andere sectoren kunnen helpen om over te stappen naar de gehandicaptenzorg. Vaak hebben ze daar nog delen van opleidingen of trainingen voor nodig. Daar hebben we de Sectorale Ontwikkelpaden voor ontwikkeld, zodat regionale partners, zoals het UWV en RegioPlus, hiermee aan de slag kunnen met onze leden. En komend jaar komt daar een campagne bij. Het mooie is dat het door het ministerie van SZW ook aan de SLIM-regeling gekoppeld wordt. Stap je dus over naar de gehandicaptenzorg? En volg je daarvoor een van de onderdelen uit een ontwikkelpad? Dan kan je nieuwe werkgever daar een subsidie voor krijgen.’

Flexibilisering onderwijs

‘De flexibilisering van onderwijs is belangrijk voor ons. De afgelopen jaren boekten we daar al successen mee in het mbo, en afgelopen jaar zijn we ook aan de slag gegaan met het hbo en wo. We hebben de eerste stappen gezet om ook in het hoger onderwijs met microcredentials te kunnen gaan werken. Mensen hoeven dan niet meer een hele opleiding te doen om erkenning te krijgen voor de kennis en vaardigheden die ze al opgedaan hebben. En dat is hard nodig, want zeker zij-instromers zien het volgen van een jarenlange opleiding terecht als een grote drempel, als ze elders al ervaring hebben opgedaan.’ 

‘Eind vorig jaar zijn we begonnen met het herschrijven van de competentieprofielen voor verschillende doelgroepen. Die doelgroepen zelf veranderen niet, maar onze kennis en de gebruikte methodieken natuurlijk wel. Deze profielen gebruiken we om opleidingen te helpen bij de tijd te blijven. Sowieso denken we op veel manieren met de opleidingen mee. Afgelopen jaar hebben we bijvoorbeeld ook meegewerkt aan een opleidingsprogramma voor toekomstige managers. Daarin worden ook onderwerpen als HR-processen en het bevorderen van leren en ontwikkelen meegenomen.’

Afwegingskader

‘Tot slot hebben we mensen en organisaties in 2024 geholpen om te bepalen welke opleidingen nodig zijn. Dat deden we met een Afwegingskader. Dat kader is een vervolg op het adviesdocument Kansrijke opleidingen uit 2023, waarin we aanpalende opleidingen vergeleken met opleidingen voor de gehandicaptenzorg. Zo kun je duidelijk zien wat je nog nodig hebt als je als afgestudeerd doktersassistent(e) in de gehandicaptenzorg aan de slag wilt. Inmiddels zien we dat mensen uit alle hoeken en gaten instromen, en dus hebben we een soort stroomschema ontwikkeld. Het helpt je te bepalen of iemand de diplomaroute af moet leggen, alleen certificaten nodig heeft, of daarnaast nog interne scholing. Het kader biedt geen maatwerk, maar geeft werkgevers en potentiële werknemers wél de basis voor een heel goed gesprek over de toekomst.’

Meer lezen

Dit artikel is een onderdeel van het VGN-jaarverslag 2024.