Werkbezoek: 'Nou moet jij weer een vraag stellen'

‘Waarom bent u weggegaan bij GroenLinks?’, vraagt Patrick Loonen, een slanke man met bakkebaarden, aan Femke Halsema. Hij is lid van het cliëntenplatform van Prisma en woont op het Landpark Assisië, waar hij ook werkt op de boerderij. Hij is dol op dieren. De VGN-voorzitter vertelt iets over hoe druk ze het had en dat ze meer tijd wilde hebben voor haar kinderen. Hij vertelt dat GroenLinks in zijn top drie van politieke partijen staat. Hij gaat stemmen op Marianne Thieme van de Partij voor de dieren.
‘Dat is een heel goede keuze’, zegt Halsema. ‘En wat is de derde partij?’
‘Dat ben ik zelf.’
We lunchen me het cliëntenplatform in Lokaal 12 op Landpark Assisië, een restaurant voor en door mensen met een beperking, waar ook anderen welkom zijn. Patrick had anderen al verteld over zijn politieke voorkeur. De Partij voor de Dieren is niet alleen goed voor dieren en het milieu, maar wat hem ook aanspreekt, is dat deze partij veel vrouwelijke kandidaten op de lijst heeft staan. Op de vraag of hij vindt dat er meer vrouwen dan mannen in de Tweede Kamer moeten zitten, antwoordt hij: ‘Nee, maar ik vind dat er een evenwichtige verdeling moet zijn.’

Campagnes

Bij de GroenLinks mag Femke Halsema dan weg zijn als partijleider, tijdens het verkiezingscongres in december was ze er onlangs even terug, om Jesse Klaver in te leiden. Ze maakte van de gelegenheid gebruik om iets te vertellen over de werkbezoeken die ze als VGN-voorzitter regelmatig maakt aan instellingen voor gehandicapten, ‘vaak ver in de bossen’. Ze komt er, zei ze, meestal ‘ontroerd’ van terug, onder andere vanwege de betrokkenheid van de medewerkers die ze ontmoet.
In haar eerste jaar als VGN-voorzitter heeft ze het initiatief genomen tot twee campagnes: Nederland Onbeperkt, met als doel de samenleving beter toegankelijk te maken voor mensen met een beperking; en 'Wat een vak', om aandacht te vragen voor medewerkers in de gehandicaptenzorg.
Tijdens de lunch spreekt ze ook met Kim, een vrouw in een rolstoel die ze al eens had ontmoet bij de aftrap van de Nederland Onbeperkt, in oktober. Bij Pauw had ze diezelfde avond nog verteld over Kims wens om zelf te kunnen bepalen wanneer ze naar bed gaat. Nu vertelde Kim over de droom die ze al jaren probeert te verwezenlijken: ze wil graag gaan studeren. Halsema neemt het visitekaartje mee, dat Kim als lid van het cliëntenplatform heeft, en belooft te kijken of de VGN iets kan doen.

Multi Systeem Therapie

Ook Landpark Assisië bevindt zich ‘in de bossen’, of beter gezegd de weilanden, rond Biezenmortel.  Maar eigenlijk woont hier slechts tien procent van de tweeduizend cliënten van Prisma. Volgens voorzitter van de raad van bestuur Jaap de Bruin waren ze een paar jaar geleden van plan het terrein weg te doen, maar nu is hij blij dat ze het toch hebben gehouden. Het blijkt geschikt en in trek vanwege de zorg voor speciale groepen, zoals mensen die veel medische verzorging nodig hebben of mensen met zeer ernstig probleemgedrag.
Aan het begin van de ochtend hebben we kennis gemaakt met hem en zijn collega-bestuurder Jac de Bruijn, op het Centraal Kantoor in Waalwijk, een minder lommerrijke locatie. Daar hebben we geleerd dat Prisma in 1904 is opgericht, 160 locaties heeft, en dertig ouderinitiatieven ondersteunt. Duidelijk wordt al snel dat in de aanpak van Prisma de inhoud en de doelmatigheid als uitgangspunt dienen. Activiteiten worden begeleid door onderzoek, men werkt het liefst evidence based.
Begeleider Harm-Jan Blokzijl laat een filmpje zien over Multi Systeem Therapie voor Jongeren met een Licht Verstandelijke Beperking, een methode voor de begeleiding van zwakbegaafde jongeren tussen de twaalf en achttien bij wie uithuisplaatsing dreigt. Op de film zien we een jonge vrouw die door de politie is weggehaald bij een oudere man en weer bij haar ouders woont. Die is ‘strenger’ voor haar geworden, maar gaat ook  samen met haar boodschappen doen of de hond uitlaten. ‘Nu gaat het perfect’, zeggen moeder en dochter.

Kosten

Een vereiste in deze behandeling is dat begeleiders de protocollen precies volgen. Ze hebben intervisie en supervisie en worden extern gemonitord. VGN-directeur Frank Bluiminck, die ook deelneemt aan dit werkbezoek, vraagt of dat niet veel rompslomp geeft. ‘Nee’, vindt begeleider Blokzijl. ‘Als je in dit soort gezinnen aan het werk gaat, heb je de neiging veel te veel te gaan doen. Dan verzuip je erin. Nu spreek je duidelijke doelen af, bijvoorbeeld geen drugs, of geen schoolverzuim. Als je dan wordt gevraagd of je haar aan een baantje kan helpen, ga je hooguit kijken of iemand anders dat kan doen.’
‘Kost het niet veel?’, vraagt Halsema? Nou ja, vijftien duizend euro voor een half jaar, maar 24-uurs zorg zou 37.500 euro kosten en een plaats in een gesloten jeugdinrichtting 57.000 euro. Dus tel uit je winst.

Wensambulance

Met de auto rijden we naar een andere locatie, BaLade. Dit is een multifunctioneel centrum waar gisteren een hospice is geopend. Het is speciaal opgezet voor mensen met een beperking en mensen die om andere redenen – zoals gedragsproblemen - niet welkom zijn in gewone hospices. ‘Daar moet nu eenmaal een bepaalde rust heersen’, zegt Jaap de Bruin. Er zijn zes plaatsen, waar ook cliënten van andere organisaties welkom zijn.
Op dit moment heeft de eerste bewoner er nog het rijk alleen. ‘Ik heb kanker’, zegt Frank Velthuizen, een man met een licht verstandelijke beperking in een rolstoel. ‘Eerst had ik slokdarmkanker, nu zit het in mijn hele lijf.’ Ja hij wordt goed verzorgd, zegt hij op een vraag van Halsema, en hij heeft een vriendin die hem dagelijks opzoekt.
‘We vieren het leven’, zegt één van de aanwezige begeleiders, ‘maar natuurlijk hebben we het ook over de dood.’ We leren een nieuw woord: wensambulance. Om iemands laatste grote wens te vervullen kan eenmalig een ambulance worden ingeschakeld, waarin iemand liggend kan worden vervoerd.
De aandacht voor palliatieve zorg werd geïnspireerd door de resultaten van het onderzoeksprogramma GOUD: Gezonder Ouder met een verstandelijke beperking, vertelt de Bruijn. Dit programma bracht de verhoogde kwetsbaarheid (frailty) van ouderen met een verstandelijke beperking in beeld. Nu doet Prisma zelf onderzoek naar de ervaringen die hier worden opgedaan. De Bruijn: ‘Je ziet bijvoorbeeld soms dat autisme in de laatste levensfase verzacht. Dat is nog nooit onderzocht, maar we hebben bijvoorbeeld meegemaakt dat iemand met autisme zijn zus ineens een kus wilde geven. Zo kan de laatste levensfase een bijzondere betekenis krijgen.'
We krijgen een rondleiding. ‘Het ziet er prachtig en schoon uit’, zegt Halsema. ‘Kunnen mensen ook zelf hun kamer inrichten met wat persoonlijke dingen?’ Ja dat kan, zien we in de kamer van Frank Velthuizen. Er komen nog meer spulletjes aan vanuit zijn woning, maar er prijken al twee foto’s van zijn vriendin.

Landpark TV

In de auto op weg naar Biezenmortel komt het gesprek op de groeiende groep cliënten met een licht verstandelijk beperking. Gemeenten zijn vaak terughoudend in het toekennen van gespecialiseerde jeugdzorg, vertelt De Bruijn, met als gevolg dat jongeren uiteindelijk veel duurdere zorg vanuit de Wlz nodig hebben. ‘Je ziet soms perverse effecten in de financiering’, reageert Halsema. ‘Daarom heb ik vorig jaar een brief aan de Tweede Kamer geschreven over systeemdwang.’
Op Landpark Assisië worden we opgewacht door een cameraploeg van Landpark TV. In één van de nieuwbouwappartementen vertelt een bewoner – Stijn – dat hij hier gemakkelijker naar buiten kan dan toen hij nog in Waalwijk woonde. In de weekenden fietst hij graag naar zijn familie in Sint Oedenroede, door de week wordt hij opgehaald door een bus van een bedrijf in Goirle, waar hij sleutelt aan motors en auto’s.
Dan is het woord aan Jackie, de bewoner die Halsema interviewt voor Landpark TV.
‘Hoi Femke, gezellig dat je hier bent’, zegt hij.
‘Ja en ik vind het heel mooi hier’, antwoord de geïnterviewde. ‘Kunnen we van hieruit ook jouw kamer zien. O ja, die daar?’
‘Vanmiddag ga ik naar mijn zus’, zegt de interviewer. ‘Ik had haar vijftien jaar niet gezien, maar nu hebben we weer contact.’
‘Hoe vond ze het om je weer te zien? Moest ze huilen?’
‘Ja effekes wel.’
‘Dat kan ik me wel voorstellen. En nou moet jij weer een vraag stellen.’

Als we weer buiten staan, vertelt Halsema dat het voor haar belangrijk is om niet alleen met bestuurlijke activiteiten bezig zijn, maar ook dicht bij de doelgroep te staan. Graag wil ze mensen met een beperking en hun begeleiders beter zichtbaar maken in de samenleving. Moet ze er als voorzitter van de brancheorganisatie niet juist zijn voor de bestuurders?
‘Ja, maar volgens mij willen die precies hetzelfde.’

Foto's: Hans Tak