‘De samenleving heeft een blinde vlek voor LVB.’ Dat was de pijnlijke maar rake conclusie van een interdepartementaal beleidsonderzoek over mensen met een licht verstandelijke beperking. Een blinde vlek - altijd goed als iemand je daar op wijst! Dan kun je er iets aan doen. Maar helaas gebeurt dit nog niet. Het rapport verscheen op 23 september. Was de klap zo hard, dat iedereen verdoofd is?
1,1 miljoen mensen met een LVB
Bij het onderzoek waren maar liefst zeven ministeries betrokken. Experts en ervaringsdeskundigen leverden hun bijdragen. De conclusies liegen er niet om. Naar schatting 1,1 miljoen mensen in Nederland hebben een licht verstandelijke beperking. Dat betekent dat hun IQ lager dan gemiddeld is (tussen de 50 en 85) en dat ze op twee of meer domeinen hulp nodig hebben in onze complexe samenleving. Dat kan gaan over school, wonen, werk, sociaal netwerk, relaties, en bijvoorbeeld mediagebruik.
Sancties leiden tot schulden
De knelpunten zijn herkenbaar. Het gaat om mensen die sneller een fout maken dan anderen en daar dan relatief hard op worden afgerekend. Denk aan incassokosten, boetes en sancties. En dat leidt weer relatief vaak tot schulden, verslaving of criminaliteit. Ze hoeven niet op veel begrip te rekenen. Vaak wordt hun gedrag gezien als een gevolg van ‘niet willen’ in plaats van een ‘niet-kunnen’.
Oplossing: persoonsgerichte benadering
Verschillende wetten en regelingen zijn voor hen bedoeld: de Jeugdwet, de Wmo, de Participatiewet, passend onderwijs, huurtoeslag, zorgtoeslag. Maar juist die veelheid maakt het voor mensen met een LVB ingewikkeld om er een beroep op te doen. Ze gaan telkens over één probleem. En ze gaan vaak uit van zelfredzaamheid. Terwijl het hier gaat om een groep voor wie het gewone leven al te ingewikkeld is en bij wie de problemen zich opstapelen. De oplossing is dus een integrale benadering, die zowel gericht is op het individu als op de samenleving.
Hoge rekening voor de samenleving
Het gevolg van de blinde vlek is dat die oplossing er vaak niet komt, of veel te laat. Waardoor mensen dieper in de problemen komen. Dat veroorzaakt leed en kosten voor de betrokkene maar zeker ook voor de samenleving als geheel. Die blinde vlek manifesteert zich uiteindelijk in uitsluiting van een grote groep mensen en een flinke rekening voor de samenleving.
Het goede nieuws is: dat is vermijdbaar. Als we zorgen dat we deze mensen op tijd begeleiden bij hun problemen, zijn ze over het algemeen goed in staat redelijk zelfstandig en zonder problemen hun leven te leiden. We weten al lang dat veel mensen met een LVB goed te helpen zijn, met lichte ondersteuning en persoonlijke begeleiding. Ze ontwikkelen zich wel, zij het wat langzamer dan anderen.
Geen structurele aanpak, geen reactie Tweede Kamer
Als een breed team van onderzoekers met zoveel gezag concludeert dat de samenleving een blinde vlek heeft voor 1,1 miljoen Nederlanders, verwacht ik de oplossing van dit probleem meteen de hoogste prioriteit krijgt. Maar de in de eerste reactie van het kabinet worden alleen lopende initiatieven en pilots benoemd. Geen structurele aanpak die de uitsluiting van ruim een miljoen mensen in onze samenleving aanpakt. En de Tweede Kamer? Die heeft hier over nog geen debat ingepland. Waarom? We willen die blinde vlek toch niet in stand houden?
