Onderzoekers op het gebied van mensen met zeer ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen (ZEVMB) zijn zich weinig bewust dat hun ideeën haaks staan op dominante opvattingen - bijvoorbeeld over zelfontplooiing - in de samenleving. Dat zei ethicus Herman Meininger op 7 december in de Han Nakken Lezing 2012 op de Rijksuniversiteit Groningen.
Meininger is emeritus hoogleraar Sociale integratie van mensen met een verstandelijke beperking aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij hield zijn lezing voorafgaand aan de uitreiking van de Han Nakken Prijzen 2012 voor onderzoek en praktijk.
Meininger boog zich over de vraag wat het leven van mensen met ZEVMB de moeite waard maakt. Als je er bij het beantwoorden van die vraag vanuit gaat dat het realiseren van individuele voorkeuren of zelfontplooiing het leven de moeite waard maken, dan kan dat leiden tot uitsluiting van mensen met ZEVMB. Meininger noemde dit de subjectieve en objectieve manieren van denken en plaatste er als derde de intersubjectieve of relationele naast. Volgens die denkwijze maken goede relaties met anderen het leven de moeite waard. Belangrijk daarbij zijn ‘het erkennen van de ander in zijn intrinsieke waarde’ en het ‘toegewijd zijn aan elkaars welzijn’.
Tot vreugde van Meininger ligt aan het onderzoek van de winnaars van de Han Nakken Prijzen aandacht voor relaties ten grondslag. Maar doordat het besef van de waarde daarvan onvoldoende leeft bij beleidsmakers, zijn er volgens hem ‘tendenzen van uitsltuiting’.
Paula Sterkenburg van de Vrije Universiteit Amsterdam won de praktijkprijs voor haar boek ‘Vertrouwensrelatie in ontwikkeling’, waarin tips staan voor begeleiders. Vera Munde (foto) van de Rijksuniversiteit Groningen won de wetenschappelijke prijs voor een artikel over alertheidspatronen bij mensen met ZEVMB. Zij heeft deze patronen onderzocht binnen interacties tussen cliënten en hun begeleiders. Uit haar onderzoek blijkt dat mensen met ZEVMB slechts kort alert zijn, maar dat hun alertheid ook vaak snel terugkeert. In een filmpje legt zij in één minuut uit wat hiervan het belang is voor begeleiders: http://bit.ly/Utgg8d.
De voorzitter van de bijeenkomst, hoogleraar Carla Vlaskamp, wees erop dat haar in 2010 overleden collega Han Nakken zeer relationeel was ingesteld. Ook vertelde ze dat hij er in zijn afscheidsrede als hoogleraar in 2010 voor waarschuwde dat ‘targets’ steeds belangrijker werd in de wetenschap. De nadruk op het doen van empirisch onderzoek en het vergroten van het aantal publicaties, ging volgens hem ten koste van theoretische beschouwing die aan ieder onderzoek vooraf moet gaan.
