Afscheid Johan de Koning: ‘Leg je oor te luisteren’
Na 25 jaar neemt Johan de Koning afscheid als hoofdredacteur van Markant. In die tijd zag hij de gehandicaptenzorg veranderen – en tegelijk ook verrassend hetzelfde blijven. 'Toen ik in de sector kwam, was er net een nieuwe visie. Die richtte zich op mensen met een beperking zelf, in plaats van de organisaties. Dat is eigenlijk wat nu ook in Visie 2030 staat. 25 Jaar later komt dat sterker tot uiting, maar in feite was het er al.’
Verhalen die ophef teweeg brachten
Markant speelde in die jaren geregeld een rol in het agenderen van lastige thema’s. Drie verhalen veroorzaakten de meeste ophef: over de scheve verhouding tussen woningbouw op instellingenterreinen en in de samenleving; over politiebureaus die geen aangifte opnamen van seksueel misbruik bij mensen met een verstandelijke beperking; en over stempassen van cliënten die in de prullenbak belandden.
Een visie is niet automatische werkelijkheid
‘Het is de taak van de journalist om dergelijke zaken aan de kaak te stellen’, zegt De Koning. Graag gooit hij nog één knuppel in het hoenderhok, met een advies aan bestuurders en managers: ‘Gebruik je zintuigen. Kijk specifiek en leg je oor te luisteren. Overschat je kennis van de werkelijkheid niet. Het is goed dat je een visie hebt, maar het wordt problematisch als je denkt dat die visie ook automatisch werkelijkheid is.’
Zweedse band als voorbeeld
Hij illustreert zijn advies met een voorbeeld. ‘Ik was eens bij een werkbezoek van een staatssecretaris aan een zorgorganisatie. De manager vertelde trots dat ze geen Zweedse banden meer gebruikten om te fixeren. Twee tellen later zagen we er één liggen, in een kinderbed. Ik vond dat een typische bestuurders-gedachtegang: we hebben besloten dat de Zweedse band niet meer gebruikt wordt, dus die wordt ook niet meer gebruikt.’
Loop mee met begeleiders
Voordat De Koning hoofdredacteur van Markant werd, werkte hij in de ziekenhuiswereld. ‘Daar mocht een bestuurder zich hooguit met het parkeerprobleem bezighouden. In de gehandicaptenzorg lijkt het soms alsof bestuurders de inhoud van het vak willen bepalen. Maar dat vak, dat is van de begeleiders. Zíj maken het verschil in het leven van mensen met een beperking. Zij weten wat er echt speelt in de gehandicaptenzorg. Bestuurders, loop mee. Kijk, luister, proef.’
‘Laat je niet verblinden door beleid’
Hij besluit: ‘Overigens werken die bestuurders vanuit de beste bedoelingen. De beperkte blik ontstaat denk ik juist doordat ze zich verantwoordelijk voelen. Ik hoorde een orthopedagoog eens tegen een bestuurder zeggen: wat heb je eigenlijk een hondenbaan, met al die bekostigings- en systeemvragen. En dat is natuurlijk ook zo. Maar de meeste bewondering en waardering heb ik in al die jaren vooral gevoeld voor begeleiders. Zij voelen aan wat iemand nodig heeft. Zij zorgen voor groei, voor plezier, voor contact. Bestuurder, laat je niet verblinden door beleid. Wees nieuwsgierig. Kijk, luister, en laat je verrassen. Waar de werkelijkheid wringt met je visie, daar wordt het interessant.’
Dit artikel komt uit de derde editie van 2025 van Markant, het tijdschrift van de VGN.
