Hoe ga je als begeleider om met mensen met een licht verstandelijke beperking die aangeven transgender te zijn? Orthopedagoog Jessica Maes adviseert het gesprek met elkaar aan te gaan om zo te ontdekken wat iemand wil.
Niet kunnen identificeren met zijn of haar geslacht
‘Doe een beetje chill, je staat heus niet morgen met je cliënt in het ziekenhuis voor een geslachtsbevestigende operatie’, zegt Jessica Maes, orthopedagoog bij zorgorganisatie Koraal en belangenbehartiger van transgender personen met een licht verstandelijke beperking. Dat is haar advies aan begeleiders of gedragswetenschappers over hoe om te gaan met mensen met een licht verstandelijke beperking die aangeven transgender te zijn en zich niet of in mindere mate kunnen identificeren met het geslacht dat hen bij de geboorte is toegekend.
Weinig kennis over transseksualiteit
Maes vertelt dat er binnen de gehandicaptenzorg weinig kennis is over transgender personen, ‘hoewel het vaker voorkomt dan wij denken’. Dat uit zich veelal in handelingsverlegenheid bij begeleiders en gedragswetenschappers als het onderwerp ter sprake komt. Zij denken vrijwel direct aan geslachtsbevestigende operaties als iemand uitspreekt zich niet thuis te voelen in zijn, haar of diens lichaam, blijkt uit onderzoek dat Maes deed.
Ga juist het gesprek aan
‘Er ontstaat dan veelal paniek: kunnen we wel de juiste zorg bieden, hoe vertellen we het aan de ouders en wat als iemand zich laat opereren maar zich toch heeft vergist? Of, en dat is het andere uiterste, begeleiders vragen zich af of ze het gesprek hierover überhaupt met de cliënt mogen aangaan, omdat ze schrik hebben om iets aan te wakkeren’, zegt Maes. ‘Natuurlijk moet je het gesprek aangaan, want dat is de enige manier om te achterhalen wat iemand wil of wil gaan ontdekken. Neem de cliënt serieus en ga maar samen onderzoeken wat bij iemand past.’
Leven zoals je je van binnen voelt
Maes vertelt over de mogelijkheden in zo’n ontdekfase. Iemand kan de naam veranderen, kledingstijl aanpassen, een pruik gaan dragen, make-up gebruiken of logopedie volgen om de stem mannelijker of vrouwelijker te maken. Dat valt allemaal onder de sociale transitie, oftewel leven zoals je je van binnen voelt. De juridische transitie gaat een stapje verder: een officiële aanpassing van naam en sekse. Bij de medische transitie behoren een hormoonbehandeling of een geslachtsbevestigende operaties tot de opties. ‘Maar, voor zo’n medische transitie zijn jarenlange wachtlijsten.
Gun iemand zijn of haar ontdekkingsreis
Mijn advies is daarom om ook bij twijfel iemand aan te melden bij een genderteam (een team van medisch specialisten die personen begeleiden in de medische transitie, RB), al was het alleen al voor de zekerheid.’ ‘Belangrijkste vraag in dit hele proces is: wat wil de cliënt? Ontdek het maar samen. Ik gun begeleiders en gedragswetenschappers daarbij een balans tussen genoeg uitprobeerruimte en het in bescherming nemen van de cliënt. Bovenal: gun iemand zijn, haar of hun ontdekkingsreis.’
Lees meer op www.transtoegankelijk.nl.
Dit artikel komt uit de novembereditie van Markant, het tijdschrift van de VGN. In deze editie lees je ook wat de Gelukstraining van Stichting Maximaal Geluk kan betekenen voor mensen met een licht verstandelijke beperking.
