‘Wie is morgen mijn personeel?’, vroeg Dorien. ‘Morgen is God er voor jou’, zei haar zus. Luka Doppen is persoonlijk begeleider bij Estinea, volgt de leergang ambassadeurs voor begeleiders en praat openhartig over haar werk en alles wat ze daar tegenkomt. In deze blog schrijft Luka over de manier waarop bewoonster Dorien omging met haar naderende overlijden, en welke impact dit op haar heeft gehad.
'Dit jaar ga ik dood'
‘Ik ga dood’, zei Dorien (58) toen ik niet lang geleden haar appartement binnenstapte. ‘Dit jaar ga ik dood. Het is wat…’ Ja, het is wat. Niet lang na deze uitspraak overleed Dorien. Een tumor in haar slokdarm gaf haar niet veel tijd meer. Tijd… iets wat als een leidraad door haar leven ging. Tijd gaf Dorien ritme, structuur en veiligheid. Die voorspelbaarheid vond ze prettig. Ze was stipt en keek altijd met een schuin oog naar haar horloge. Dorien wees iedereen herhaaldelijk op gemaakte afspraken, want dan wist ze zeker dat het goed zou komen. Zo hield Dorien regie.
Destination unknown
We hebben weinig tijd gekregen om te wennen aan het idee dat Dorien zou komen te overlijden. Maar de tijd die ze kreeg, benutte Dorien optimaal. Ze ontpopte zich als een ware ondernemer, pakte haar regie en creëerde een veilige wereld voor zichzelf. Ze had veel vragen. Dorien zou namelijk naar een nieuwe, onbekende plek gaan. Maar, is er in de hemel wel duidelijkheid en structuur? Hoe ziet het er daar überhaupt uit en wat kun je meenemen?
Eigen leven, eigen regie
Vlak voor haar overlijden ontstond een mooi gesprek tussen Dorien en een van mijn collega’s. Het geeft een mooie kijk in haar gedachtegang:
Dorien: ‘Kun je leven in de hemel?'
Collega: ‘Ja, je kunt daar ook je eigen leven leiden.’
Dorien: ‘Ik kan léven in de hemel!’
Dorien: ‘Is er in de hemel een radio?’
Collega: ‘Ja, in de hemel is er een radio.’
Dorien: ‘Een buitenslaapkamer of binnenslaapkamer?’
Collega: ‘Dat weet ik niet zo goed, Dorien. Wat zou je het liefst willen?’
Dorien: ‘In de hemel kan de radio niet naar buiten, dan wordt deze nat.’
Collega: ‘In de hemel regent het niet, dus je hoeft je daar geen zorgen over te maken.’
Dorien: ‘De radio op volume vijftien zetten in de hemel?’
Collega: ‘Ja, dat mag je helemaal zelf bepalen.’
Iedereen vindt het sneu
Dorien was een jonge vrouw van 58 uit een groot en warm gezin. Ze was nieuwsgierig, vooral naar verjaardagen die ze nooit vergat. Ze was erg op haarzelf, luisterde het liefst naar muziek op haar kamer, was georganiseerd en een echte controlefreak. Ze wist het allemaal goed te managen, iets waar ik als chaoot nog veel van kan leren. Haar emmer liep natuurlijk ook wel eens over, maar ze kon goed met haar emoties omgaan. Dat was niet altijd zo. Zo’n vijf jaar geleden was Dorien een onzekere vrouw, ongelukkig en haar emmer liep soms dagelijks over. Waar voorheen direct de bom barstte, kwam ze de laatste jaren met betraande ogen naar je toe. ‘Ik ben verdrietig, kom je even praten?’ Dan gingen we altijd even op de rand van haar bed zitten, hand in hand. Zo kon ze haar vragen stellen, emoties reguleren en haar hart luchten.
Nooit meer
Toen Dorien te horen kreeg dat ze zou komen te overlijden is ze in een rollercoaster terecht gekomen. Eerst het ongeloof: ‘Ik ga dood.’ Toen ontkenning: ‘Slokdarm is ziek, word ik nooit meer fit?’ Vervolgens rouw: ‘Ik ben verdrietig en boos.’ In deze periode zocht ze veel nabijheid, veiligheid en liet ze haar tranen gaan, maar er was ook regelmatig woede. Uiteindelijk ontstond er acceptatie en hierin gaf ze duidelijk aan dat ze haar structuur kon afbouwen, maar wel geleidelijk en op haar manier. ‘Nooit meer douchen, nooit meer jarig, nooit meer chocolade-cappuccino, nooit meer...’
‘Iedereen vind het sneu dat ik doodga’
‘Iedereen vindt het sneu dat ik doodga en dan word je verdrietig’, zei ze eens. Nu Dorien daadwerkelijk is overleden, is het verdriet heel voelbaar. Maar ook een gevoel van trots. Trots op haar kracht en hoe ze haar eigen veilige haven visualiseerde en ons daarin kon en durfde te vertrouwen. De antwoorden die wij haar gaven, boden haar veiligheid. Ik ben trots op hoe ze in de laatste periode stukje bij beetje haar structuur, die zo belangrijk voor haar was, kon laten varen ‘Wie is morgen mijn personeel?’, vroeg Dorien. ‘Morgen is God er voor jou’, zei haar zus. Dorien was duidelijk gerustgesteld en sloot weer eventjes haar ogen om uiteindelijk rustig in te slapen.
Balans
Kort na het overlijden van Dorien was ik de afstandsbediening van de tv kwijt. Confronterend, want Dorien legde deze altijd keurig in de kast, zodat een andere bewoner hier niet mee aan de haal zou gaan. Nu vond ik de afstandsbediening inderdaad bij hem terug. Het is confronterend als ik op de klok kijk, zie dat het negen uur is en ik Dorien niet meer hoef te roepen, omdat haar kamer leeg is. Het is confronterend, dat de structuur die ze op de woning bracht door haar strakke planning wegvalt en ik daardoor uit balans raak.
Toch verschijnt een grote glimlach op mijn gezicht wanneer ik mij bedenk hoe Dorien het in de hemel heeft. Ik stel mij haar voor op haar eigen slaapkamer, wiegend in de stoel, meedeinend op de hits uit de jaren 90 die op standje burenruzie door haar speakers heen knallen.
Hemelfeest
Daarboven in de hemel is het altijd mooi weer en jij, Dorien, kan daarom voor altijd de zomerkleren aan die je had uitgekozen. Het is daar hemelfeest, vertelde je en de kans is groot dat je inmiddels weer verkering hebt met jouw oude vriend. Eerst moest je toestemming vragen aan je nieuwe begeleider of je wel verkering zou mogen, maar ik weet wel zeker dat God daar geen problemen mee heeft. Ik denk dat jij jouw plek wel hebt kunnen vinden daar; waar je altijd pensioen hebt, iedereen kan eten, iedereen kan lopen, iedereen kan praten en waar je écht kunt leven zoals jij dat zelf bepaalt.
Meer informatie
Luka Doppen is persoonlijk begeleider bij Estinea. Ze werkt op een locatie waar meerdere woningen van Estinea bij elkaar gevestigd zijn. Op haar Instagram account deelt Luka meer ervaringen over werken in de gehandicaptenzorg.
