Meer inzet van mobiele stembureaus, bijvoorbeeld in zorginstellingen, en meer en betere voorlichting over het verkiezingsproces moeten de toegankelijkheid van de verkiezingen ook voor mensen met een (verstandelijke) beperking vergroten. Minister Olongren schrijft hierover in een brief aan de Tweede Kamer, waarin ze experimenten met ‘early voting’ aankondigt. Hiermee wordt stemmen voor de verkiezingsdag en ondersteuning voor kiezers mogelijk.
De minister heeft overlegd met belangenorganisaties, waaronder de VGN, over de vraag of aan kiezers met een verstandelijke beperking hulp kan worden geboden bij het stemmen, en zo ja hoe dat het beste zou kunnen. De keuzevrijheid en de mogelijkheid om assistentie te krijgen van iemand uit de naaste omgeving is volgens de organisaties voor veel kiezers met een verstandelijke beperking belangrijk. Dit brengt tegelijkertijd ook dilemma’s met zich mee om de stemvrijheid te waarborgen.
Nu is hulp bij het stemmen niet toegestaan om beïnvloeding van de kiezer te voorkomen. Alleen kiezers die vanwege een fysieke beperking niet zelf hun stem kunnen uitbrengen mogen hulp krijgen in het stemhokje.
Early votingMet de experimentenwet ‘early voting’ die minister Ollongren aankondigt, worden niet alleen experimenten met het uitbrengen van je stem vóór de verkiezingsdag mogelijk. Ook wordt bij deze experimenten onderzocht op welke manier kiezers ondersteund kunnen worden bij het stemmen.
Bij early voting zijn de omstandigheden anders dan in het stemlokaal. Kiezers ervaren dan geen druk van andere wachtende kiezers, kunnen oefenen met het stemmen en het is mogelijk getrainde stembureauleden het proces te laten begeleiden. Hoe de experimenten met early voting en hulp bij het stemmen er precies uit gaan zien is nog niet bekend. Dit wordt ook besproken met vertegenwoordigers van belangenorganisaties, zoals Ieder(in), LFB Nederland en de VGN.
Andere oplossingenDoor de betrokken partijen zijn ook andere suggesties gedaan die het stemproces toegankelijker kunnen maken, zoals:
- verbeteren van de voorlichting over de verkiezingen,
- een actieve opstelling van zorgprofessionals bevorderen, om early voting mogelijk te maken,
- de mogelijkheid bieden om thuis of in de zorginstelling de stem te kunnen uitbrengen.
De minister wil al voor de volgende verkiezingen gemeenten stimuleren om mobiele stembureaus te installeren, zodat kiezers ook bij zorginstellingen kunnen stemmen.
Het streven is om bij verkiezingen in 2021 de experimenten te houden. Daarna wordt bekeken hoe de mogelijkheid van hulp in het stemhokje structureel in de Kieswet kan worden geregeld.