levensverhalen over werk

Werk is meer dan inkomen

In beleid ligt de nadruk vaak op financiële prikkels: een salaris, minder afhankelijkheid van een uitkering. Maar het onderzoek laat zien dat volwaardige participatie op de arbeidsmarkt méér vraagt. Mensen willen zich erkend voelen, inspraak hebben, zich thuis voelen en iets bijdragen aan de samenleving. Deze vier voorwaarden – economisch, sociaal-cultureel, politiek en contributief – vormen samen de basis voor volwaardige arbeidsparticipatie.

Het levensverhaal als sleutel

Wat mensen belangrijk vinden in werk, is diep verbonden met hun levensverhaal. Veel deelnemers aan het programma hebben ervaringen van uitsluiting, miskenning of pesten. Dagbesteding biedt vaak een veilige plek waar zij zich geaccepteerd voelen. Maar omdat de samenleving dagbesteding niet als ‘echt werk’ ziet, ontstaat er een spanningsveld: mensen voelen zich nuttig, maar niet erkend.

De stap naar betaald werk wordt dan een zoektocht naar maatschappelijke erkenning. Tegelijkertijd kan die stap gepaard gaan met verlies van veiligheid, inspraak of voldoening. De keuze is dus niet eenvoudig – en voor sommigen zelfs een keuze tussen twee kwaden.

Conclusies uit het onderzoek

• Er zijn te weinig passende beschutte werkplekken.
• Dagbesteding voldoet vaak beter aan de vier voorwaarden dan beschut werk, maar
• De term ‘dagbesteding’ draagt bij aan het stigma en gevoel van minderwaardigheid.
• Mensen herschrijven hun levensverhaal als ze de stap naar werk niet kunnen zetten, door hun werk in dagbesteding als volwaardig te zien. 

Aanbevelingen voor beleid en praktijk

1. Werk vanuit een gelaagd mensbeeld: Mensen zijn geen ‘niet-willers’, maar zoeken erkenning en betekenis.
2. Erken het recht op volwaardige participatie: Niet alleen betaald werk telt, ook dagbesteding moet als werk worden erkend.
3. Zorg voor meer en passender aanbod: Werkplekken moeten aansluiten bij wat mensen nodig hebben.
4. Noem dagbesteding gewoon werk: Een nieuwe taal helpt het stigma doorbreken.
5. Voorkom uitbuiting: Duidelijke regels zijn nodig voor wanneer dagbesteding betaald werk moet worden.
6. Laat betaald werk lonen: Mensen hebben de zekerheid nodig dat zij er niet op achteruit gaan en dat zij ook zonder financiële risico’s kunnen terugkeren naar de dagbesteding als ze dat willen. Ook bij parttime of beschut werk.
7. Voer het gesprek over werkwaarden en levensverhalen: Wat betekent werk voor iemand persoonlijk?

Een andere kijk op werk

De theorie van volwaardige participatie nodigt uit tot een fundamentele herwaardering van werk. Niet alleen als economische activiteit, maar als manier om mee te doen, gezien te worden en zin te ervaren. Voor mensen met een beperking betekent werk vaak herstel van een geschonden levensverhaal. Maar dat herstel lukt alleen als de samenleving hun bijdrage serieus neemt.

Zoals een deelnemer treffend zei: “Ik noem het werk.” En dat ís het ook.

Over Levensverhalen over werk 

Het onderzoek levensverhalen over werk is uitgevoerd door de Universiteit voor Humanistiek door Sanne Wouters, prof dr. Thomas Kampen, dr. Melissa Sebrechts en prof dr. Evelien Tonkens. En is onderdeel van het Stap voor Stap programma van het Instituut GAK.  Het onderzoek kun je onderaan het artikel downloaden of op Levensverhalen over werk - Universiteit voor Humanistiek