Op 1 juli 2020 wordt de nieuwe donorwet van kracht die regelt dat iedereen vanaf 18 jaar of ouder in Nederland geregistreerd wordt in het Donorregister voor orgaan- en weefseldonatie na overlijden. Bij de behandeling van de nieuwe donorwet in de Eerste Kamer is een motie aangenomen. Daarin vroeg de Eerste Kamer om een kwaliteitsstandaard te ontwikkelen die een uniforme zorg en omgang met nabestaanden waarborgt. Deze kwaliteitsstandaard is inmiddels gepubliceerd door het Zorginstituut Nederland. U vindt de standaard en de Kamerbrief als bijlage onderaan dit artikel.
Kwaliteitsstandaard
In de standaard staat beschreven op welke manier omgegaan dient te worden met cliënten met 'geen bezwaar'. Als naasten van mening zijn dat de registratie niet overeenkomt met de wens van de cliënt kunnen zij bezwaar maken. Ook staat beschreven hoe omgegaan dient te worden met de beoordeling van de wilsonbekwaamheid van de cliënt met betrekking tot zijn donorregistratie door de functionaris (veelal een arts in het ziekenhuis). In alle situaties is extra aandacht voor de omgang met de nabestaanden, aldus het Zorginstituut Nederland.
De standaard is in opdracht van het ministerie van VWS ontwikkeld door onder meer de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, Stichting Bezinning Orgaandonatie en de Nederlandse Transplantatie Vereniging. De VGN is niet betrokken geweest bij de totstandkoming van de standaard.
Beoordeling wils(on)bekwaamheid met betrekking tot de donorregistratie door de functionaris (veelal een arts in het ziekenhuis)
In hoofdstuk 7 van de kwaliteitsstandaard wordt ingegaan op de beoordeling van de wils(on)bekwaamheid van de cliënt met betrekking tot zijn donorregistratie. De kwaliteitsstandaard adviseert de functionaris om bij een vermoeden van wils(on)bekwaamheid via verschillende bronnen de wils(on)bekwaamheid van de cliënt na te gaan. De funtionaris bespreekt het vermoeden in ieder geval met de wettelijk vertegenwoordiger dan wel de naasten van de cliënt. Dat betekent dat de functionaris mogelijk ook contact opneemt met de zorgorganisatie waar de cliënt verbleef dan wel zorg van ontving. De zorgorganisatie dient de functionaris inzage te geven in het dossier van de cliënt indien dit noodzakelijk is om de wils(on)bekwaamheid van de cliënt ten aanzien van zijn donorregistratie vast te stellen. Het gaat alleen om het gedeelte van het dossier dat noodzakelijk is voor de beoordeling van de wils(on)bekwaamheid ten aanzien van de donorregistratie.
Gesprek met de naasten
De functionaris voert altijd een gespek met de naasten van de cliënt over de registratie in het Donorregister. In de kwaliteitsstandaard zijn de uitgangspunten voor dit gesprek beschreven. Er kan geen donatie plaatsvinden zonder een gesprek met de naasten van de cliënt. De functie van het gesprek is om naasten te informeren en om te bevorderen dat de naasten vrede kunnen hebben met de uiteindelijke beslissing tot orgaandonatie, hoe die ook uitvalt. De functionaris zal zoveel mogelijk vragen van de naasten beantwoorden. De naasten zijn niet beperkt tot de nabestaanden tot en met de tweede graad (zie vraag 24 van de FAQ nieuwe donorwet). Maar dit kunnen ook mensen zijn die geen nabestaanden zijn, maar die wel een (grote) rol speelden in het leven van de cliënt. Zoals een goede vriend of vriendin die op de hoogte is van de wens van de (overleden) cliënt en zijn of haar medische en/of sociale voorgeschiedenis. Deze invulling maakt het mogelijk dat orgaandonatie toch kan plaatsvinden als een cliënt geen nabestaanden meer heeft, maar er wel een goede vriend of vriendin bereikbaar is. Naasten die géén nabestaanden zijn hebben geen bevoegdheden op grond van de nieuwe donorwet. Dat betekent dat zij bijvoorbeeld géén toestemming voor orgaandonatie na overlijden kunnen geven.
FAQ nieuwe donorwet en bijeenkomst op 4 februari 2020
In november heeft de VGN een FAQ gepubliceerd over de nieuwe donorwet voor zorgorganisaties, zie: https://www.vgn.nl/nieuws/faq-nieuwe-donorwet-voor-zorgorganisaties. Op dinsdag 4 februari organiseert de VGN een bijeenkomst over de nieuwe donorwet en de ethische aspecten die daarbij spelen. U kunt zich aanmelden via de volgende link: https://www.vgn.nl/agenda/2020-02/bijeenkomst-nieuwe-donorwet-en-de-ethische-aspecten-en-dilemmas-die-daarbij-spelen.
