Bakkies & Boekies: buurtbewoners lezen voor in multicultureel dagcentrum van Ipse de Bruggen

Studenten Zadkine College 

Lineke Knetsch had een keer een Turks prentenboek geleend van de bibliotheek. Ze is begeleider bij DVC Woutershof (dagcentrum voor volwassenen) van Ipse de Bruggen in Schiedam. Diezelfde week kwamen studenten van het Rotterdamse Zadkine College langs voor een kennismaking. Een van hen sprak goed Turks. ‘Kun je voorlezen?’ vroeg ze impulsief. Even later streek de student neer op een mat naast een van haar cliënten – een man met een Turkse achtergrond – en las voor uit het voorleesboek.

Ze vertelt: ‘De man heeft een heel korte spanningsboog. Maar nu luisterde hij drie minuten lang ademloos naar het verhaal in zijn moedertaal. We zagen zóveel gebeuren! Herkenning, blijdschap, dankbaarheid. Maar ook wederkerigheid, want het voorlezen deed net zo goed iets met de student. Hij gaf mij zijn telefoonnummer. Sindsdien leest hij hier vaker voor.’

Iets betekenen in de buurt

Lineke en haar collega’s zijn al langer op zoek naar mogelijkheden om iets te betekenen voor de buurt. Ze ondervinden steeds opnieuw dat dit niet zo eenvoudig is. ‘Wij zijn een belevingsgericht dagcentrum’, zegt ze. ‘Onze cliënten kunnen geen boodschappen doen voor buurtbewoners, flessen naar de glasbak brengen of de auto’s poetsen. Maar ze kunnen wel een gulle lach geven. Een lach die ons in het hectische leven van alledag even terugbrengt naar de essentie. Dát is de kracht van onze mensen.’ Woutershof is gehuisvest in een multiculturele wijk.

Lineke: ‘Als je iets wil betekenen, dan moet je de wijk goed kennen én zelf zichtbaar zijn. Dus we zijn erop uitgegaan met ons allen en hebben voorbijgangers op straat gevraagd of ze weten wie wij zijn. Bijna niemand kende ons, en we zitten hier toch al veertig jaar. We vertelden dat bij ons de deur altijd open staat en dat iedereen welkom is. Het is onvoorstelbaar hoe enthousiast er op het aanbod is gereageerd. Dat hadden wij nooit gedacht.’ 

Voorlezen in de moedertaal

Inmiddels heeft Woutershof een voorleeshoek ingericht met in het boekenrek titels in de verschillende moedertalen van de cliënten: Spaans, Turks, Arabisch, Pools, Portugees en Papiamento. Bezoekers komen en lezen voor. In een grote fauteuil zit Nuni, een jonge vrouw met Antilliaanse roots. Op een krukje ernaast zit Jenny Rosali, een stagiaire van het Zadkine College in Rotterdam. Ze leest Nuni voor uit: Lapa ta hasi kompra, een tweetalig boek van schrijfster Mirjam Visker. De oorspronkelijke titel luidt: Lappa doet boodschappen. Jenny leest in een kalm tempo en met een helder stemgeluid. De klanken rollen over haar tong, toonhoogtes variëren alsof ze zingt. Ze brengt met haar stem de kleurige prenten tot leven: een hondje in de supermarkt, de eieren vallen stuk. Nuni leunt naar Jenny toe, kijkt aandachtig naar de plaatjes en wijst op wat ze ziet. Soms trommelt ze met haar vuist mee op de cadans van de woorden. Lineke vertelt: ‘Nuni woont thuis en hoort daar voortdurend Papiamento spreken. Bij ons hoort ze vooral Nederlands. Wij zien hoeveel het voorleesmoment voor haar betekent, ook vanwege de exclusieve aandacht. Al is het maar tien minuten per dag.’

Oude patronen loslaten

Lineke en haar collega’s zijn bij de ontwikkeling van dit voorleesconcept begeleid door coaches van Lab2030, een initiatief van de VGN om tot vernieuwende dagbesteding te komen. Ze vertelt: ‘We zijn in september ’24 gestart, en kwamen bijeen in Utrecht. Nog zestien andere zorgorganisaties deden mee aan het Lab-traject. We leerden om oude patronen los te laten, iets wat iedereen heel moeilijk vond. Aan het eind van de dag kregen we steeds een opdracht mee, bijvoorbeeld om te gaan ‘buurtjutten’: zoeken naar buurtinitiatieven waarop je kunt aanhaken. Zo ontstond heel geleidelijk ons voorleesproject. We hebben het Bakkies & Boekies genoemd, lekker op z’n Schiedams: in ruil voor het voorlezen uit een boekie, krijg je een bakkie.’ 

Inmiddels heeft Woutershof een abonnement op de bibliotheek en heeft hij zijn begeleiders en verzorgenden geïnstrueerd hoe je leent, verlengt en terugbrengt. Lineke: ‘De bibliotheek ondersteunt ons met afgeschreven boeken. Die bewaren ze voor ons. Onze wens is een échte leesruimte in het pand, met vele boeken in vele talen. En met Turkse koffie en Marokkaanse thee.’ 

Op bezoek bij de basisschool

Met het oog op zichtbaarheid in de wijk, hebben Lineke en haar collega’s ook groep acht van de basisschool bezocht, op steenworpafstand van Woutershof. Lineke: ‘Daar zijn 144 leerlingen van wie er twee met de Nederlandse nationaliteit. Dus wij dachten: Misschien kunnen de kinderen bij ons komen voorlezen. Goed voor ons, én goed voor hun leesvaardigheid. De leerkracht waarschuwde. Hij zei: ‘Het is een pittige groep met nogal wat haantjes. Bereid je erop voor dat ze gaan lachen. Maar het tegenovergestelde gebeurde.’ 

Mariska Fortuin is een collega van Lineke en ging mee naar de basisschool. Mariska: ‘Een jongen vertelde over de dood van zijn zusje met het Downsyndroom. Een andere jongen over zijn neefje met een verstandelijke beperking. Ook vertelden de kinderen dat ze uit onze tuin wel eens geschreeuw horen. Ik heb uitgelegd dat onze cliënten hun emoties niet kunnen uitdrukken in woorden. Toen ik vroeg wie een keer op bezoek zou willen komen, staken minstens tien kinderen de vinger op.’

Voorlezen ontspant

Het Turkse prentenboek dat Lineke destijds had meegenomen, was bestemd voor Serap. Lineke: ‘Zij is de enige op het dagcentrum die zelf kan lezen. In het Nederlands én in het Turks. Als ze mag kiezen, kiest ze voor haar moedertaal.’ Serap zit in haar rolstoel in de leeshoek. Op haar schoot ligt een prentenboek van schrijfster Loes Riphagen: Coco bunu yapabilir: Coco kan het! Het gaat over een babyvogel die moet leren vliegen. Serap leest woord voor woord in het Turks. Als ze moet lachen, zoekt ze de blik van Mariska, Lineke of Jenny, om haar blijdschap te delen. 

Serap zit in de groep waar Jenny stage loopt. Jenny leest daar elke dag wel iemand voor in het Nederlands. Zij ziet bij iedereen aan de houding dat voorlezen ontspant. Jenny: ‘De prenten en de kleuren; ze vinden een boek heel interessant. Ook als ze het verhaal niet begrijpen.’ Jenny zelf leest uiteraard het liefst voor in haar moedertaal. ‘Omdat ik proud ben op de Antillen’, zegt ze. ‘Proud op Papiamento. Proud op mijn taal.’

Informatie

Ipse de Bruggen won met Bakkies & Boekies de aanmoedigingsprijs van de VGN in het Lab2030-traject ‘Weg met traditionele dagbesteding’. Lab2030 is opgezet om de doelen van Visie 2030 te realiseren: een betekenisvol leven en gewoon meedoen. Op de website levenismeedoen.nl zijn verhalen te lezen van andere deelnemers aan het Lab2030  en verhalen over projecten die meedoen mogelijk maken voor iedereen.

Dit artikel komt uit de derde editie van 2025 van Markant, het tijdschrift van de VGN.