De resultaten van de vermaatschappelijking van de zorg blijven achter bij de verwachtingen, constateert Annica Brummel. Zij is projectleider innovatie en ontwikkeling bij de Nijmeegse welzijnsorganisatie Tandem en promoveerde onlangs in Nijmegen op Sociale verbinding in de wijk. Ze schrijft dat de fysieke verhuizing van mensen met een beperking van de inrichting naar de wijk niet automatisch leidt tot sociale inclusie. Daarvoor moeten ook mogelijkheden in de wijk worden gecreëerd. Echter, in veel onderzoeken naar sociale inclusie in de wijk is nauwelijks expliciet gekeken naar specifieke wijkkenmerken.
Als theoretisch kader koos Brummel voor de capability approach. Deze benadering kan rekenen op toenemende belangstelling, mede dankzij Brummel zelf, die medeoprichtster is van het Nederlands-Vlaams Netwerk voor de Capability Approach in het Sociale Domein. Ze biedt een kader om de mogelijkheden van het individu en die van de omgeving in hun samenhang te bekijken .
Capabilities zijn de daadwerkelijke mogelijkheden voor een menswaardig leven. Brummel legt de focus op de capability. Daarbij is zij geïnteresseerd in de intrinsieke waarde van sociale banden. In beleid worden sociale netwerken en gemeenschapsvorming volgens haar teveel instrumenteel benaderd: handig en goedkoop ter vervanging van professionele hulp.
In drie wijken in Nijmegen onderzocht ze de mogelijkheden voor meedoen en erbij horen: Nije Veld, 't Acker en Hengstdal. Het verschil tussen die wijken beschrijft ze als volgt. In de eerste wijk ontstaan veel contacten tussen buren, bezoeken mensen met een beperking soms een activiteit, maar zijn ze meestal geen vrijwilliger daarbij. In de tweede wijk ontstaan contacten vooral binnen groepen mensen die hetzelfde zijn, bijvoorbeeld omdat ze dezelfde ervaring hebben, of dezelfde hobby. In de derde wijk ontstaan contacten vooral bij activiteiten in de wijk. Mensen met een beperking zijn ook vrijwilliger. Maatjes helpen mensen om mee te doen.
De door Brummel gevonden wijkspecifieke patronen worden sterk bepaald door heersende beeldvorming, zowel bij de mensen met een beperking zelf als bij bewonersgroepen. Brummels centrale aanbeveling luidt dan ook: doorbreek de stigmatiserende beeldvorming van de cliëntenrol, zowel bij cliënten zelf, als bij bewonersgroepen, professionals, beleidsmakers en wetenschappers.
Stimuleer daarnaast bij de mensen met genoemde beperking of aandoening vrijwilligerswerk bij activiteiten, voorzieningen, bewonersgroepen. En heb aandacht voor de sociale rol van buurman- en vrouw. Zo nu en dan wordt kwartiermaken als methodiek om uitsluiting te bestrijden ook genoemd.
Sociale inclusie ziet Brummel als belangrijke voorwaarde voor kwaliteit van leven en moet daarom hoog op de agenda van sociale wijkteams, zorginstellingen en gemeenten staan. En wel als permanente manier van werken, niet als pilot of project.
Doortje Kal was van 2011 tot 2014 bijzonder lector kwartiermaken aan Hogeschool Utrecht. Ze promoveerde in 2001 op Kwartiermaken, Werken aan ruimte voor mensen met een psychiatrische achtergrond. In 2016 verscheen hiervan een vijfde druk.
> KWARTIERMAKEN.NL
Annica Brummel, Sociale verbinding in de wijk, Mogelijkheden voor sociale inclusie van wijkbewoners met een lichte verstandelijke beperking of psychische aandoening. Delft Eburon 2017. Prijs 26,00 euro
Foto: Lightingale Producties
