Achtergrond

Een zo gewoon mogelijk leven met Pro

17 september 2021

Gewoon blijven doen. Dat is het uitgangspunt van Pro, een samenwerking tussen meerdere zorgorganisaties, het CCE en zorgkantoren. Pro wil doorplaatsing en uitstoting van mensen met een licht verstandelijke beperking en een intensieve ondersteuningsvraag voorkomen, door onvoorwaardelijkheid te bieden, en een zo gewoon mogelijk leven.

Pro

Dat hij iets niet snapt, kan Peter niet aangeven

Peter is 31 jaar. Zijn moeder is in zijn kindertijd verslaafd aan drugs en kan niet voor haar zoontje zorgen. Zijn vader is uit beeld. Peter groeit de eerste jaren van zijn leven op in een onveilige situatie. Vanaf dat hij vijf jaar oud is, woont hij in verschillende instellingen. Dat bij Peter sprake is van een licht verstandelijke beperking (LVB) wordt niet voldoende opgemerkt. Peter wordt veelvuldig overvraagd en wordt niet aangesproken op zijn eigen niveau. Dat hij iets niet snapt, kan Peter niet aangeven. De vele faalervaringen frustreren hem enorm, met hevige agressiviteit tot gevolg. Uit angst voor een volgende escalatie wordt geprobeerd Peter zo weinig mogelijk prikkels te geven. Toch loopt de situatie regelmatig hoog op. Op zijn dertigste is Peter al veel heen en weer gegaan tussen zorg en strafrecht. Hij kan nergens blijven. Tijdens het laatste incident heeft hij een begeleider ernstig mishandeld.

Goede en innovatie zorg

Peter is niet de enige. Er zijn in Nederland veel meer mensen met een intensieve ondersteuningsvraag en onbegrepen risicovol gedrag. Mensen bij wie een LVB niet, of laat, is onderkend en bij wie over langere tijd een adequate begeleiding ontbreekt. Pro is er juist voor die groep mensen. Door het bieden van onvoorwaardelijkheid en een zo gewoon mogelijk leven, wil Pro het proces van doorplaatsing en uitstoting stoppen. Gewoon blijven doen, dat is het uitgangspunt. Pro is een samenwerking tussen ASVZ, Pluryn, Trajectum, de zorgkantoren VGZ en Zilveren Kruis en het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE). Pro heeft enerzijds tot doel goede zorg te verlenen en anderzijds draagt Pro bij aan innovatie in de zorg. Pro wil voorkomen dat er nieuwe cliënten komen die in de carrousel van uitstoting en doorplaatsing terechtkomen. Dit gebeurt door een actieve bijdrage te leveren aan innovatie in de sector. Bij Pro vindt wetenschappelijk onderzoek naar de werkende factoren plaats en Pro deelt daarom de opgedane kennis en expertise met andere aanbieders in de zorg.

Betrouwbaarheid en samenwerking

De 24 cliënten die momenteel zorg ontvangen volgens Pro, wonen bij ASVZ, Pluryn of Trajectum. Pro biedt hen een orthopedagogische behandeling, waarbij de context zoveel mogelijk wordt afgestemd op de cliënt. Begeleiders komen consequent tegemoet aan de algemeen menselijke behoeften van de cliënt, zoals lichamelijke behoeften, veiligheid, erkenning, betekenisvolle relaties en betekenisvolle daginvulling. Cliënten en begeleiders geven samen vorm aan een zo gewoon mogelijk leven. Gewerkt wordt vanuit een gezamenlijke missie. Samen streven de organisaties naar een betekenisvol leven voor de cliënten. Medewerkers proberen een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie aan te gaan met cliënten, waarbij betrouwbaarheid en samenwerking belangrijke uitgangspunten zijn. De verwachting is dat hierdoor stress afneemt, waardoor ook het probleemgedrag vermindert.

Onvoorwaardelijke zorg: ‘gedrag kan worden afgekeurd, de cliënt niet’

Sezen Kuruç is coördinator van de Pro-afdeling bij Pluryn. Zij vertelt dat het probleemgedrag van cliënten meestal een gevolg is van een jarenlange mismatch tussen wat de cliënt nodig had en wat de omgeving te bieden had. ‘Daarom kan de cliënt niet alleen verantwoordelijk worden gehouden voor zijn gedrag. Gedrag kan worden afgekeurd, maar de cliënt daarentegen niet.’ Maar zo geeft Kuruç aan, Pro stelt wel degelijk grenzen. ‘Feitelijk zijn dit kaders die proactief (vooraf) aan de cliënt worden geboden om structuur, duidelijkheid, veiligheid en vertrouwen te bieden. Een cliënt krijgt bij Pro levenslang onvoorwaardelijke steun en begeleiding.’

Een passende omgeving

Ineke Speksnijder is orthopedagoog bij ASVZ. Zij vult aan: ‘Pro creëert een context die aansluit bij de behoeften (en mogelijkheden) van de cliënt. De begeleider stemt zijn ondersteuning af, vult aan, op wat de cliënt op dat moment nodig heeft. Dit kan per taak, per dag verschillen. Afhankelijk van de behoeften van de cliënt en de mate van vertrouwen in de omgeving en het zelfvertrouwen van de cliënt wordt de begeleidingsstijl gekozen die daarbij passend is. Deze begeleidingsstijl geeft meer of minder richting, uitnodiging of ruimte waardoor de cliënt vertrouwen en uiteindelijk zelfvertrouwen op kan bouwen.’

Zo snel mogelijk terug naar het dagprogramma

Monique Hannink is persoonlijk begeleider bij Trajectum en werkt dagelijks met Pro-cliënten: ‘We zijn met een klein vast team van begeleiders. Hierdoor vormen we als begeleiders naar de bewoners toe een vast en betrouwbaar gezicht, wat beantwoordt aan de basisbehoefte aan overzicht en veiligheid. Het dagprogramma bestaat uit alle activiteiten op het gebied van zelfzorg, wonen, werken en vrije tijd, net als in het gewone leven. Ook als dingen even niet lukken, wordt zo snel mogelijk teruggegrepen op het dagprogramma. We blijven niet hangen in de dingen die niet goed gaan, maar kijken naar hoe dit de volgende keer beter kan.’

Kennis- en expertise ontwikkeling

Hoewel iedere Pro-organisatie haar eigen behandelmethodiek hanteert (bij Pluryn de Kemnademethode Gewoon Kijken, Gewoon Doen Gewoon Leven; bij ASVZ Triple C; en bij Trajectum de Trajectum Methodiek), is er sprake van gedeelde en te delen waarden. Tussen de drie Pro-zorgaanbieders vindt kennisuitwisseling plaats in lerende netwerken. Dit heeft geresulteerd in een beschrijving van de missie en de acht uitgangspunten van Pro in het document Pro in de Praktijk. Een Pro Monitor wordt momenteel ontwikkeld, een format waarmee organisaties kunnen reflecteren op het vormgeven aan de Pro-uitgangspunten in de praktijk.

De acht Pro-uitgangspunten

  • Pro stelt de algemeen menselijke behoeften centraal en formuleert van daaruit de ondersteuningsvraag.
  • Pro is gericht op een ‘zo gewoon mogelijk’ leven
  • Pro stelt de orthopedagogische omgeving centraal, afgestemd op de individuele behoeften van de cliënt.
  • Pro stimuleert primair de opbouw van vertrouwen en zelfvertrouwen en daarmee de stabiliteit in het emotionele en sociale functioneren.
  • Pro biedt onvoorwaardelijkheid in verblijf/wonen.
  • Pro biedt onvoorwaardelijkheid in de ondersteuningsrelatie.
  • Pro biedt nadrukkelijk aandacht voor competenties en welzijn van medewerkers.
  • Alle bij Pro betrokken disciplines én bestuurders nemen verantwoordelijkheid voor de Pro-zorg op inhoud, draagvlak en samenwerking

Wetenschappelijk onderzoek: vernieuwende inzichten

Vanuit de Academische werkplaats leven met een verstandelijke beperking (AWVB, Tranzo, Tilburg University) is Suzanne Lokman in 2018 gestart met promotieonderzoek naar de resultaten en werkzame factoren van Pro. Zij krijgt daarbij ondersteuning van de hoogleraren prof. Petri Embregts (AWVB) en prof. Robert Didden (Radboud Universiteit & Trajectum), en op onderdelen van prof. Roland Bal (Erasmus University). De eerste deelstudie naar wat belangrijk is bij het vormen van een nieuw team van begeleiders op een nieuwe woning is recent afgerond. De resultaten maken onder meer duidelijk dat het van belang is om een nieuwe woning goed te positioneren en mogelijke ‘spookverhalen’, die de woning als heel heftig bestempelen, weg te nemen. Een positief, realistisch beeld van de woning is volgens zowel begeleiders als cliënten belangrijk voor het werven van nieuwe begeleiders, maar ook om reeds werkende begeleiders voor het team te behouden. ‘Ook laat het onderzoek zien dat het vanaf het vroege begin belangrijk is goede ondersteuning te bieden aan begeleiders. Dat betekent bijvoorbeeld dat de teamleider, manager en gedragsdeskundige vanaf de start betrokken zijn bij het team, investeren in het teamgevoel en al voor de komst van de cliënt nadenken hoe de context en het dagprogramma vorm moeten krijgen.’

Meer informatie

Wilt u meer weten over project Pro? Download dan het rapport Pro in de Praktijk.

Ronella Bleijenburg