Zorgorganisaties zijn verantwoordelijk voor het bieden van goede kwaliteit van zorg voor cliënten. Zo veilig mogelijk. Reductie van de vooraf ingeschatte risico’s, transparantie, monitoring door middel van adequate registraties en indicatoren, verantwoording afleggen horen daarbij. Al enige jaren is een duidelijke verandering zichtbaar. De nadruk op de ‘harde’, vanuit de organisatie georkestreerde systeemaspecten wordt verminderd. Het centraal stellen van relationele, contextuele aspecten, met ruimte en verantwoordelijkheid voor de professionals zelf is toegenomen.
Tegelijkertijd werken we aan het Kwaliteitsrapport, bedenken we wat het beste alternatief voor HKZ-certificatie is, hebben we de Meldcode tijdig aangepast, het PRISMA-onderzoek naar calamiteiten netjes afgerond - en blijven we in dezelfde groef hangen, zou Andries Baart zeggen.
Want de essentie van (het bevorderen en verantwoorden) van zorgkwaliteit gaat over méér en wezenlijk diepgaandere aspecten. Baart wil met zijn boek De ontdekking van kwaliteit hulp bieden bij het kritisch nadenken over wat zorg tot goede zorg maakt. Hij kiest daarbij vier complementaire invalshoeken: zorgontvanger, zorggever, zorgorganisatie en zorgkader. Vertrekkend vanuit de presentietheorie en zorgethiek acht Baart drie begrippen essentieel voor goede zorg: ‘relationeel zorg geven’, ‘kwaliteitsbewustzijn cultiveren’ en ‘praktisch wijs handelen’.
In de kwaliteitsverantwoording pleit Baart voor een tweesporenbeleid. Publieke en generieke verantwoording op meer harde regels en kengetallen en daarnaast (en indirect getoetst) beraad, beoordeling en verbetering door de betrokkenen zelf, ter plekke. Daarbij is goede zorg niet per se verantwoorde of optimale zorg, maar zorg die voldoet aan de kwaliteitscriteria vanuit de vier invalshoeken en die ontstaat in het samenspel daartussen.
De ordening van het geheel in het Zorg Ethisch Model (ZEM) is overzichtelijk en wordt systematisch en doorwrocht uitgewerkt. In eerste instantie moet de lezer wel enige hobbels nemen. De pijlers voor goede zorg zijn ‘bekommernis’ van de zorgverlener en ‘herbergzaamheid’ van de voorziening. Niet bepaald alledaags beleidsjargon. Maar elk begrip wordt ruim uitgewerkt en voorzien van achtergronden en uitgebreide bronvermeldingen.
Baart erkent in zijn boek dat het ZEM niet eenvoudig te hanteren is en biedt werkbladen als hulpmiddel om praktisch verschillende manieren van kwaliteitsberaad uit te voeren. Het is niet de bedoeling dat het als afvinklijst wordt gehanteerd, maar dat het je op een ander spoor zet dan van waaruit je gewend bent te denken, organiseren en verantwoorden.
Elke functionaris die het denken over (de organisatie van) kwaliteit van zorg verder wil ontwikkelen zou op z’n minst kennis moet nemen van het kader dat in ‘De ontdekking van kwaliteit’ wordt geboden. Want zoals ik de ideeën van Andries Baart interpreteer is ons Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg een goede opmaat, maar vraagt werkelijk goede zorg om (nog) meer verdieping. Maak gebruik van zinnen als: ‘een protocol is niet de input van gehoorzaamheid maar de input van verstandigheid’. Sla de inhoudsopgave over, dat scheelt ruim zeven pagina’s, en lees dit boeiende boek.
Andries Baart, De ontdekking van kwalietit, Theorie en praktijk van relationeel zorggeven. Uitgeverij SWP 2018. Prijs 42,00 euro. ISBN 9789088508349.
