‘Werk relationeel en houd je aan de regels, behalve als je dat niet moet doen’, zegt Andries Baart, hoogleraar zorgethiek en de man achter de presentietheorie. Een theorie die uitgaat van relationele zorg.
De relatie tussen zorgverleners en mensen met een beperking moet het uitgangspunt zijn om te bepalen wat goede zorg is in het hier en nu. ‘Zorg draait niet om protocollen, maar om de relatie. Niet wat je in het algemeen moet doen, maar nú. Wat heeft deze man, deze vrouw, of dit kind nú van mij nodig?’
Als zorgverlener moet je in het belang van de cliënt, tegen bestaande regels in je kennis durven gebruiken. ‘Durf te zeggen: ja, ik ken de verplichte methodieken, maar de toepassing hangt af van de persoon die mijn zorg nodig heeft.’
Het begint met het kennen van de cliënt. Wat zijn zijn behoeftes, haar verlangens en angsten? In die context adviseert Baart ‘verdunde ernst’. ‘Maak, als dat in het vermogen van de cliënt ligt een wandeling, verf een muurtje, ga samen iets doen. Zo leer je vaak iemand beter kennen dan tijdens een formeel gesprek.’
Baart geeft het voorbeeld van een jonge moeder met een licht verstandelijke beperking die met twee kinderen begeleid zelfstandig woont. Zij kampt met psychotische stoornissen en kon alle berichten over corona niet goed verwerken. ‘Hoewel ze haar opkomende psychose meldde – zoals haar was geleerd – hield de zorg zich strak aan het corona-protocol en bezocht haar niet vanwege haar snipverkouden kinderen. De vrouw bleef eenzaam en draaide door. Het resultaat: een knal van een psychose en kinderen die uit huis zijn gehaald.’
‘Je kunt dit positief evalueren: de betrokken zorgverleners hebben zich aan het protocol gehouden en uiteindelijk kreeg de moeder zorg. Ik denk echter dat er onnodig leed is toegevoegd.’ Baart zag liever moed om verstandig af te wijken van het protocol. ‘Wellicht was een psychose dan voorkomen en waren moeder en kinderen niet van elkaar gescheiden.’
Hij waarschuwt om niet de sluizen van willekeur open te draaien. De regel ‘houd je aan de regels, behalve als je dat niet moet doen’ geldt natuurlijk ook voor deze regel zelf. ‘Als je afwijkt, moet je dat kunnen uitleggen. Liefst in een zorgsysteem dat op alle niveaus relationeel zorg wil geven, zodat de professional niet alleen staat. Er zijn heel toegewijde zorgverleners die moedig van protocollen durven af te wijken om de zorg af te stemmen en te laten aansluiten. Mensen zijn niet algemeen. Algemene regels passen dus niet altijd. Ik zou God op mijn blote knieen danken wanneer er in het belang van mijn kind relationeel gewerkt zou worden en waar nodig afgeweken van regels.’
Andries Baart spreekt later dit jaar op een (uitgestelde) verdiepingsbijeenkomst van de VGN over relationele zorg.
Dit artikel komt uit de mei-editie van Markant.
