Mensen met een verstandelijke beperking hebben niet alleen een geest, maar ook een lichaam en een ziel. En sommigen zijn beresterk. Het sportprogramma Make Yourself Proud spreekt hen daarop aan. ‘Ik heb altijd gedacht: ik ga vechten!’
De Feel Good Studio is een kleinschalige sportschool. Ze ligt beschut achter een statig huis in een Hilversumse buitenwijk. In de zaal - zwarte vloer, grote ramen, de muur vol planten - sporten vanavond zo’n zes cliënten van Sherpa, een zorgorganisatie in Hilversum voor mensen met een verstandelijke beperking. Ze doen pushups op de grond, muziek knalt uit de speakers, bastonen alsof het een hartslag is. Concentratie bij de sporters, hier en daar gekreun, af en toe een oerkreet.
‘Duw, duw, duw’, coacht sportdocente Monique Grootjans hen door moeilijke momenten. ‘Het gaat goed!’ Nathalie Doornekamp (34) doet de lichte variant van de oefening, steunend op de knieën. Marco Dijkhuizen (45) gaat voor het volle pond. Zijn armen brengen steeds opnieuw de neus naar de vloer, langzaam en beheerst, het sterke lijf strak gestrekt, de armspieren tekenen zich af onder zijn huid.
Op de banken aan de zijkant zitten andere deelnemers van Sherpa. Ze hebben al gesport, maar moedigen graag nog even hun sportmaten aan. ‘Kom op, jullie kunnen het.’ Monique telt af: ‘Viér, drié, twée, één.’ Een applaus vanaf de tribune. ‘Zo zeg!’ hijgt Nathalie voldaan, ‘dat was behoorlijk zwaar.’ Ze maakt een ronde voor een high five. Marco veegt met een handdoek het zweet van zijn gezicht. ‘Goed gedaan, man’, zegt Monique.
Holistische kijk
De groep sporters doet mee aan het programma Make Yourself Proud van Sherpa. Het programma is een initiatief van Cynthia Janssen, senior begeleider bij de ambulante zorg van Sherpa. ‘De laatste jaren is er veel verschoven in de doelgroep’, zegt ze. ‘Vaak staat niet de verstandelijke beperking op de voorgrond, maar problematiek als verslaving en psychiatrie. Daardoor verandert de inhoud van de ambulante zorg; met de bestaande begeleidingsinterventies red je het niet.’ Volgens Cynthia Janssen wordt het tijd dat de gehandicaptenzorg met een bredere blik naar cliënten gaat kijken. ‘Een holistische kijk’, zegt ze, ‘waarbij je de mens als geheel aanspreekt: lichaam, geest en ziel. Met vooral aandacht voor wie je bent in de diepste kern. Als je iemand wil helpen met verslaving, overgewicht, verwaarlozing of een laag zelfbeeld, dan moet je contact maken op zielsniveau. Pas dan zul je iets bereiken.’
Bij de sportactiviteit van Make Yourself Proud worden cliënten holistisch benaderd op zielsniveau. Dat is onderdeel van het concept. Het programma bestaat uit drie maanden intensief fysiek trainen en eens in de twee weken lifestyle-coaching. Zodra het traject is afgerond, trainen bijna alle deelnemers voor onbepaalde tijd nog twee keer per week. Vanwege de impact op het welzijn van cliënten wordt Make Yourself Proud uit indicatiegelden betaald. Cynthia: ‘We zien het als een begeleidingsinterventie.’
Positieve psychologie
Een ander sleutelbegrip bij Make Yourself Proud is: positieve psychologie. Dit gedachtegoed stelt dat je ondanks grote problemen toch lekker in je vel kunt zitten. Cynthia Jansen: ‘We werken tijdens het sporten aan zelfvertrouwen door steeds het positieve te benadrukken. Er zijn bijvoorbeeld cliënten die tachtig kilo kunnen tillen. Ze zijn veel sterker dan ik. Wij helpen ze dat te beseffen. Zo ontstaat er ruimte voor ontwikkeling, ondanks de soms enorme kluwen aan problemen.’
Want grote problemen hebben de deelnemers. Zoals Michel Wagenaars. Terwijl de groep na een korte pauze zich – nu met bokshandschoenen aan – in het zweet werkt, komt hij in zijn auto het terrein oprijden. Hij stapt uit, en rookt in de buitenlucht nog even een sigaret. ‘Ik heb je lang niet gezien’, zegt Cynthia even later. Michel vertelt over zijn terugval. Hij heeft wekenlang te veel geblowd, en dan lukt het hem niet om ook nog eens te sporten. ‘Maar je bent er weer’, zegt Cynthia met een duim in de lucht. Michel knikt, zijn handen in de zakken. ‘Het is voor mij heel moeilijk’, vertelt hij. Hij heeft van Cynthia geleerd dat praten over zijn middelengebruik belangrijk is. ‘Dus dat doe ik ook zo veel mogelijk. Hier op de sportschool, maar ook met de begeleiding.’
Omwenteling in leven
Nathalie Doornekamp en Marco Dijkhuizen komen trouw twee keer per week. Ze zijn inmiddels ‘ervaringsdeskundige’ voor het programma; ambassadeurs die ook anderen enthousiasmeren. In de kantine vertelt Marco over het begin, ruim een jaar geleden in 2018. ‘Nou, 1 september was dus de grote dag’, zegt hij. Ja, zo heeft hij dat ervaren. De grote dag. Hij was al vaker naar een sportschool geweest. Maar daar was het toch altijd: zoek het maar uit.’
Marco heeft de diagnose autisme. Vroeger, toen hij nog getrouwd was, dronk hij veel om de spanningen aan te kunnen. Tijdens de coaching vorig jaar, heeft hij vooral gewerkt aan zijn angst op straat. Hij durfde op de fiets geen groepjes mensen te passeren. Nu durft hij dat wel.
Ook voor Nathalie heeft Make Yourself Proud een omwenteling in haar leven betekend. Ze vond zichzelf te dik, en haar vader vond het ook. Nathalie: ‘Hij heeft altijd gezegd: “Je ziet er niet uit.” Ze heeft tijdens de coaching vooral veel geleerd over de omgang met mannen. ‘Oh, ja’, zegt ze. ‘Dat was wel even een dingetje.’ Volgens Nathalie waren veel vrouwen met haar geschiedenis al lang van het balkon gesprongen. Zij niet. Nathalie: ‘Ik heb altijd gedacht: Nee, verdomme! Ik ga vechten!’ De groep sporters bij Make Yourself Proud beschouwt ze als één grote happy family. ‘Je wordt hier niet te kakken gezet’, zegt ze. ‘Ik heb er gewoon geen woorden voor.’
De juiste snaar
De eigenaresse van de Feel Good Studio, Irma van de Pol, was nauw betrokken bij de ontwikkeling van het project. Zij is van huis uit diëtiste. Samen met Cynthia verzorgt zij de lifestyle-coaching, die onder haar begeleiding vaak gaat over betaalbare en gezonde voeding. Alle trainers van haar studio zijn mensen die aan hun eigen ontwikkeling hebben gewerkt, meestal vrouwen. Mensen met levenservaring, die hun eigen worstelingen soms delen, waardoor ze extra sterke rolmodellen voor cliënten zijn. Ze onderschrijven de impact van positieve psychologie en een holistische levensvisie. Ze beseffen dat contact maken op zielsniveau essentieel is om een ander – wel of geen verstandelijk beperking – op kwetsbare punten werkelijk te bereiken. Cynthia: ‘Omdat ze geen opleiding in de gehandicaptenzorg hebben, had ik ze vooraf geïnstrueerd: Géén ingewikkelde termen en houd rekening met trauma’s. Vanaf dag één is het een succes. Ze zijn gewoon aan de slag gegaan, en raken de juiste snaar. Cliënten voelen zich veilig en op hun gemak.’ De trainsters kijken analytisch naar het lichaam van cliënten: Hoe sta je op je benen? Hoe beweeg je? Ze kijken niet naar de verstandelijke beperking. Cynthia: ‘Op de sportschool gaat het om de beweging en gezond leven. Niet – zoals zo vaak – om de beperking.’
Geen doel, maar middel
Elsbeth Bank is adviseur Zorg en Ondersteuning bij Sherpa. Zij heeft Cynthia van meet af aan ondersteund bij de ontwikkeling van het project. ‘Omdat ik erin geloofde’, zegt ze. ‘Maar toen ik uiteindelijk met eigen ogen zag hoe cliënten aan het sporten waren, toen voelde ik pas écht hoe belangrijk dit is. Het welkom zijn, de laagdrempeligheid, de groepsdynamiek. Hun trots en de zelfwaardering die ze uitstralen, de vitaliteit.’
Volgens Elsbeth Bank is sporten het middel van Make Yourself Proud, niet het doel. ‘Het sociale stukje is zó belangrijk!’ Ook de aandacht voor gezonde voeding juicht ze toe. Bank: ‘Woorden als groentepizza en vruchtendrankjes klinken gezond. Het is heel moeilijk om door reclame- en marketingstrategieën heen te prikken.’
In de aanloop naar het project – gesubsidieerd door het Zorgondersteuningsfonds – heeft ze een actieonderzoek uitgevoerd. Een van de aanbevelingen is om te onderzoeken of het aanbod van Make Yourself Proud is uit te breiden met nieuwe initiatieven rondom leefstijl, zoals mindfulness, yoga en lichaamsbewustzijn. Bank: ‘Als onze cliënten sterk en weerbaar zijn, vliegen ze ook hun problemen anders aan. Ze kunnen beter omgaan met stress en uitdagingen. Ze gaan weer op zoek naar werk, of pakken hun verslaving aan. Ze worden een leukere vader of moeder voor hun kind. Er komt schot in hun leven. De vicieuze cirkel is verbroken.’
Nieuwe groep
Onlangs in september 2019, is er een nieuwe groep van zeventien cliënten gestart (opgedeeld in twee groepen). Ze hebben zojuist coaching gehad. Het thema was: voeding. Onder hen het echtpaar Martinus: Annette (42) en Nars (40). Annette kampt met ernstig overgewicht, Sinds ze op haar twintigste antidepressiva is gaan slikken, is ze zestig kilo aangekomen. Toen ze dreigde niet meer te kunnen lopen, heeft ze een maagverkleining ondergaan. Ze viel dertig kilo af. ‘Ik sport nu om mijn spieren weer sterker te maken’, zegt ze, ‘zodat ik minder pijnstillers nodig heb.’ Ze heeft nog even getwijfeld of zo’n sportschool wel iets voor haar was. ‘Ik dacht: wat verwachten ze van me? Toen ben ik naar een open dag gegaan. Daar zeiden ze: wij kunnen wel wat met jouw pijn.’
In haar kielzog ging ook haar echtgenoot Nars mee naar de sportschool. Hij hoopt vooral dat Make Yourself Proud nieuwe vrienden oplevert. Sociale contacten zijn voor hem moeilijk, omdat hij altijd zegt wat hij denkt. Dus als hij iemand een klootzak vindt, dan zegt hij dat. En dat schrikt mensen af. Ook hij is al vaker naar een sportschool geweest, maar weer afgetaaid omdat hij aan zijn lot werd overgelaten. ‘Je kreeg sleutels mee voor de fitnessapparatuur’, zegt hij. ‘Je moest zelf zoeken op welk apparaat ze pasten. Je werd niet begeleid.’
Droom
Volgens Elsbeth Bank heeft het project ook de enorme eenzaamheid onder hun ambulante cliënten blootgelegd. ‘Voor het onderzoek vulden cliënten vragenlijsten in over zelfbeeld en relaties met anderen. Maar ze vonden het confronterend om in hun eentje thuis op papier dat soort gevoelens te verwoorden. Daarom hebben we de vragenlijsten geschrapt, en zijn we erover met hen in gesprek gegaan. Dat vonden ze fijn. Ze konden zo ook vertellen dat het goed met hen ging. Die positiviteit benoemen is belangrijk voor hen. Het past ook bij de gedachtegang van het project.’
Overigens hebben Cynthia Janssen en Elsbeth Bank binnen Sherpa door een behoorlijk dikke koek moeten bijten om draagvlak onder begeleiders te krijgen. Cynthia: ‘Veel collega’s vragen zich af wat het met zorg te maken heeft. Ze zien het gewoon als sporten.’ Haar droom is een tweedeling binnen de ambulante zorg van Sherpa. Begeleiding op zaken als administratie en het huishouden (problemen) én begeleiding op positieve ontwikkeling (groei), zoals sporten bij Make Yourself Proud. Zij smeedt in gedachte al plannen voor meer vormen van aanbod. Inmiddels is het 19.00 uur, de sportschool gaat sluiten.
Nathalie helpt haar elfjarig zoontje Henk achterop de fiets, het echtpaar Martinus start elk een eigen scootmobiel en Michel trapt zijn sigaret uit en stapt weer in de auto. Marco draalt nog wat bij zijn fiets. Hij vindt het jammer dat hij pas woensdag weer kan trainen: ‘Vijf dagen wachten is lang.’
Lees hier ook de andere artikelen uit Markant.
Foto's: Stijn Rademaker
