Wat gebeurt hier? Op plaatsen waar Oekraïense vluchtelingen met beperkingen worden opgevangen, bijvoorbeeld door Pameijer, loopt niets volgens plan. En juist daardoor krijgt de samenwerking vleugels.
Anders dan gepland
Vanaf het moment dat fotograaf Hans Tak en ik aankomen in het Rotterdamse Charlois loopt alles anders dan gepland. Voor het gebouw van Leliezorggroep staan de busjes klaar om de kinderen naar school brengen. In één ervan zijn nog twee plekken vrij. ‘Als ik jullie was, dan zou ik maar instappen’, zegt Audry van Vulpen van Pameijer. Volgens het schema dat ze ons had gemaild, zouden we eerst ‘kennismaken en koffiedrinken in de ontvangstruimte’, om meer te horen over de samenwerking.
Behoefte aan deskundigheid
In het kort: Leliezorggroep, een organisatie in de ouderenzorg, stelde in maart een leegstaande verdieping van een oud pand beschikbaar voor Oekraïners met een beperking en hun familie. Toen er dringend behoefte bleek aan deskundigheid vanuit de gehandicaptenzorg, belde de gemeente Pameijer. En dan zeg je geen nee, vond de bestuurder.
Google Translate
Dus zitten we nu in een busje tussen vijf Oekraïense meisjes en een jongen, met een Oekraïense chauffeur die rijdt als een Rotterdammer. Geen mens die Nederlands of Engels spreekt. Of wel? Een lachend meisje op de achterbank vraagt ons in het Nederlands hoe het met ons gaat. Veronika heet ze, haar achternaam is Saliuk. Behalve een paar woordjes Nederlands spreekt ze wat Engels en ze legt ons uit hoe de voicemode van Google Translate werkt. Zo wordt het toch nog gezellig. We nemen afscheid bij de Oekraïense school, die de gemeente tijdelijk heeft opgezet.
Onzichtbare beperkingen
Wel pech dat uitgerekend de kinderen die wij naar school brachten geen beperking hebben, zeggen we, als we uiteindelijk toch belanden in de ‘ontvangstruimte’: een klein kantoortje waar mensen in- en uit lopen, of de blik strak op een beeldscherm hebben gericht. Maar van het groepje kinderen dat we zojuist bij de Oekraïense school hebben afgeleverd, blijkt het merendeel wel degelijk beperkingen te hebben, wordt ons nu verteld, zoals autisme. Was ons alleen niet opgevallen.
Indicaties
En we zijn niet de enigen. Ook voor de medewerkers van Pameijer is het soms de vraag wie er wel of niet een beperking heeft, ook al is inmiddels iedereen geïndiceerd. Er verblijven nu 94 Oekraïners in dit gebouw, officieel hebben 31 een beperking. Later op de dag zien we ook de kinderen en volwassen die we in Nederland scharen onder het vlaggetje emb (ernstige en meervoudige beperking). Maar ook dan kan het voorkomen, dat een vrouw in een roze outfit, Anastasiia Kompaniets, in haar rolstoel naar ons toe rijdt en zegt dat ze haar Engelse conversatie wil ophalen. ‘I studied English’, zegt ze, ‘I want to become a teacher or translator. Where do you live?’
De Poolse winkel
Maar eerst gaan we mee met de ochtendronde van zorgmedewerker Sabrina Bergkotte. Nou ja, dat was het plan. Ze begint bij Maksym Lazarenko en Ilona Vinnichenko, die uit bed gehaald moeten worden. De tolk die inmiddels is aangeschoven kent hen wel, vertelt ze. In Kyiv groeide ze op in dezelfde buurt. ‘Zoiets als Kralingen’, legt ze uit. We mogen binnenkomen, zegt Sabrina, maar de situatie ziet er intiem uit. Het paar ligt naar elkaar toe gedraaid in twee tegen elkaar geschoven bedden. Ilona kroelt over Maksyms hoofd. Weet je wat, de foto komt straks wel.
Samen op pad
In een zithoek op de gang zitten twee vrouwen te puzzelen: Valeriya Piskun en Olena Afanasyeva, in de wandelgang Lera en Lena. Ze hebben elkaar hier leren kennen, vertellen ze. Lena zit in een rolstoel en is hier met haar zoon, die nog in bed ligt. Lera is met haar moeder meegekomen, die voor haar hernia specialistische zorg nodig heeft. Ze gaan vaak samen wandelen, bijvoorbeeld naar de Poolse winkel drie kilometer verderop, om boekweit en varkensvet te kopen. Een win-win-situatie, want Lera loopt niet gemakkelijk zonder looprek en Lena heeft iemand nodig die haar rolstoel duwt.
Rolstoelen
Inmiddels zijn Maksym en Ilona aangekleed en opgefrist. Audry van Vulpen is erg opgetogen over Maksyms nieuwe rolstoel. Toen hij aankwam zat hij in een ‘miezerige’ rolstoel met een houten plankje, vertelt ze, nu kan hij meer en maakt hij een andere indruk: ‘In de eerste weken hebben onze fysiotherapeuten overal rolstoelen vandaan gesleept. Er was een kind met ernstige fysieke beperkingen dat in een buggy zat.’
Drie units
Meer over wat hier speelt horen we tijdens een overleg met de unitleiders. De Oekraïners leven verdeeld over drie units. Kateryna Kovalchuk, kortweg Katja, en Tanya Kolodii vertegenwoordigen hen tijdens dit overleg. De derde unitleider, een dochter van Tanya, is afwezig, omdat ze lesgeeft op de Oekraïense school. Jennifer Dekker van Leliezorg vertelt dat er een geestelijk verzorger is gevonden en dat de huisarts op een vaste dag spreekuur komt houden. Er zijn beslommeringen zoals een verstopte afvoer en een hond die bewoners aan het schrikken maakt.
Nederlandse liedjes
De unitleiders blijken zich zorgen te maken over de school. De gemeente wil de Oekraïense school binnenkort sluiten en de leerlingen verdelen over Nederlandse scholen. Dat is geen goed plan, vinden de unitleiders. Dan hebben de kinderen straks als ze terug zijn in hun eigen land, Nederlandse liedjes leren zingen in plaats van Oekraïense. Ook gaat er een verhaal rond: het hoofd van een van de Nederlandse scholen zou Russisch zijn. En hij wil dat de kinderen les krijgen over vrede. ‘Geen van ons zal haar kinderen straks naar die school laten gaan’, zegt Katja. Jennifer Dekker begrijpt dat wel, maar wil graag weten om welke school het gaat.
Gastvrij
Terug naar ons draaiboek. ‘Eigen lunch meenemen’, staat er. Maar in de keuken is inmiddels een groep vrouwen, waaronder Valeriya in haar rolstoel, druk bezig geweest. Soep met vlees voor de fotograaf en een aardappelgerecht voor de verslaggever die geen vlees eet. Met augurken en ingelegde tomaten, die ze zelf importeren uit Oekraïne en die een eigen smaak hebben (niet zoet). Helpen afruimen mogen we niet, nog een koekje (heel zoet) wel. We praten over gastvrijheid.
Waterpistool
Daarna zou de muziektherapeut dagbesteding verzorgen, maar die is ziek. Gelukkig vermaken de jonge kinderen zich prima met dit mooie weer. Op de binnenplaats is een klein zwembad neergezet. Een jongen in een rolstoel legt zijn hand op mijn arm en kijkt me vriendelijk aan. Hij heet Denis, leer ik later. Na een poosje pak ik een waterpistool om te kijken of hij er iets mee kan. Nou en of! Hij richt zo goed mogelijk op Katja. Gelukkig blijkt zij zijn moeder.
Meer informatie
Nederland koploper
Binnen de Europese Unie is Nederland koploper als het gaat om de opvang van Oekraïense vluchtelingen met een beperking. Verspreid over meerdere locaties hebben ruim vierhonderd mensen een plek gevonden.
De opvang wordt gecoördineerd door SOFT Tulip, een organisatie die al vijftien jaar actief was in Oekraïne. Samenwerking blijkt het sleutelwoord: vooral tussen zorgorganisaties en gemeenten. Als die samenwerking goed zit, dan kan het snel gaan, zeggen verschillende betrokkenen.
Dit artikel komt uit de derde editie van 2022 van Markant, het tijdschrift van de VGN. Via deze link lees je het hele nummer, waarin je ook leest over het bijspijkeren van uw digitale vaardigheden.
