Gijs van Gemert helpt je om vragen opnieuw te stellen, al dacht je dat je de antwoorden al wist. Dat schrijft Chris Kuiper, voorzitter van de Landelijke Stuurgroep Kwaliteitskompas, naar aanleiding van diens boek over ‘Kwaliteit van bestaan voor bewoners én begeleiders’. ‘Een goed model of een goede theorie ontslaat je nooit van de verplichting zelf te denken.’
CCE benoemde Van Gemert tot één van de Hollandse Meesters
Gijs van Gemert is niet zomaar iemand. Het Centrum voor Consultatie en Expertise benoemde hem tot één van de Hollandse Meesters. Zou een volgend boek waarvan het woord ‘kwaliteit’ in de titel staat dan ook meesterlijk zijn? Ik houd u niet in spanning het antwoord is ja.
Van Gemert hekelt managementtaal en zelfgenoegzaamheid
Lezen in dit zeer zorgvuldig geschreven boek, waarin de woorden zeer bewust gekozen zijn, voelde als thuiskomen. Het is toegankelijk en de boodschap voelt zeer vertrouwd. Hoewel het boek bestemd is voor zorgprofessionals die dagelijks met bewoners zoeken naar manieren om de kwaliteit van hun bestaan te verbeteren, is het zeker ook een aanrader voor behandelaars, managers, bestuurders en onderzoekers. Als auteur gaat hij met ons de dialoog aan, zoals je met een begeleider de dialoog zou kunnen aangaan. Zijn verhalen benutten misverstanden, hij hekelt projectmanagementtaal, zorgtaal, oefenen van deelvaardigheden, signaleringsplannen, zelfgenoegzaamheid, straktuur, plaatselijke mythologie en beheersing.
Een pleidooi voor andere zorg, ook voor ‘spannende bewoners’
Het boek is een groot pleidooi, maar ook een handvat, om de zorg anders te verlenen. Zorg voor alle mensen die het nodig hebben, zeker ook voor ‘spannende bewoners’: mensen die moeilijk verstaanbaar zijn voor de begeleiders en omgekeerd.
Uitdaging om liefdevol en zorgvuldig te zijn
Van Gemert pleit voor een goed georganiseerde zorgzaamheid binnen de context. Op verhalende wijze geeft hij de lezer de ruimte om mogelijkheden te ontdekken in vastgelopen situaties. Situaties waarin niet alleen de bewoner is vastgelopen maar ook de begeleiders en anderen in de omgeving. Hij introduceert Roy, Christine, Pierre, Paulien en vele anderen om in een wereld die steeds verandert, ons uit te dagen zorgvuldig te zijn, en met een liefderijke bezorgdheid, zorg en hoop te bieden.
Wegwijzers in de traditie van menslievende zorg
Een warm bad, dacht ik al lezend. Ik kwam referenties tegen, ‘wegwijzers’ genoemd, naar Roland Barthes, Eliot Freidson, Martha Nussbaum, Annelies van Heijst, Mathieu Weggeman. Oude bekenden uit de traditie van menslievende zorg, gelijkwaardigheid en groei van humanisering van de zorg. Geen wonder dat ik al lezend steeds dacht: oh ja dat wist ik ook - totdat het kwartje viel.
De praktijk-professional als een deskundige met een geweten
Van Gemert beschrijft de praktijk-professional als een deskundige die is opgeleid om de regels van het vak te volgen, die de richtlijnen en afspraken vanuit de organisatie toepast, naar eer en geweten. Een praktijk-professional als een deskundige met een geweten. Deze opvatting van professionaliteit ligt In het verlengde van wat tegenwoordig passende zorg heet: doelmatige waardegedreven en effectieve zorg, zorg die tot stand komt samen met de cliënt en die dichtbij georganiseerd wordt.
Ruimte om vragen opnieuw te stellen
En opeens zag ik de vele mooie vragen die Gijs oproept niet als oude bekenden. Niet als vragen waarover ik al had nagedacht, waarop ik dacht dat ik het antwoord wist, als vragen waarop ik in die context op dat moment het antwoord had geweten. Heel subtiel schept hij in dit boek de ruimte om deze vragen elke dag op nieuw in alle eerlijkheid te stellen. Vragen als een geweten.
Vijf voorbeelden van vragen
Ik noem er vijf:
- Waar staan we nu?
- Waar komen we uit als we zo doorgaan?
- Willen we zo doorgaan?
- Waar willen we uitkomen?
- Wat gaan we morgen doen?
‘Ervaring is nooit toereikend’
Vragen die het geweten aanzetten. Vragen die ruimte geven om de dialoog aan te gaan met elkaar. Want een goed model of een goede theorie ontslaat je nooit van de verplichting zelf te denken. Of je nu veel of weinig ervaring hebt. Ik kan het niet nalaten hem niet alleen te parafraseren maar ook te citeren: ‘Ervaring opdoen is voor een deel de gebaande paden volgen die anderen voor je hebben klaargelegd. En voor een ander deel is het zelfeducatie. Vakmanschap betekent een leven lang leren. Ervaring is nooit toereikend. Wen er maar aan.’
Informatie
Gijs van Gemert, Kwaliteit van bestaan voor bewoners én begeleiders. Antwerpen/Den Bosch Gompel & Svaciba 2023. ISBN 978-94-637-400-6.
Chris Kuiper is directeur Innovatie en Kwaliteit bij iHUB, bijzonder hoogleraar Intergenerationele overdracht van risico- en beschermende factoren in de opvoeding van jeugdigen en onder andere voorzitter van de Landelijke Stuurgroep Kwaliteitskompas.
