'Als de organisatie van de zorg niet verandert, komt Yessica in de knel'

De woongroep van Yessica is populair

‘Mijn dochter Yessica is 32 jaar en woont dertien jaar zelfstandig in een leuke woongroep van zorgaanbieder Ipse de Bruggen in Nieuwveen. Ze werkt er vier dagen in de week in een kaarsenmakerij. De groep waar ze woont is populair. De zorg heeft kwaliteit en de bewoners hebben nog veel mogelijkheden. Maar het tekort aan zorgpersoneel heeft wel tot gevolg dat van familieleden steeds meer wordt gevraagd. Ik begrijp dat. Maar gezamenlijk zorg organiseren en voldoende hulp van ‘Den Haag’ krijgen, dat is nog een hele opgave.’ 

'Van alle partijen wordt wat extra’s verwacht'

Marco Beukman, de vader van Yessica, is lid van de lokale cliëntenraad. Hij ziet de noodzaak in van een krachtige lobby. Waarbij aandacht wordt gevraagd voor meedoen in de samenleving, toegankelijkheid, minder administratie en passende vergoeding. Het meest betrokken voelt hij zich bij de steun die nodig is om de situatie op de arbeidsmarkt te verbeteren. ‘Ik zie de organisatie van de zorg voor mijn dochter veranderen. Zorgaanbieders, zorgprofessionals, de overheid en de familie zullen veel meer moeten gaan samenwerken, omdat de vergrijzing tot een groot tekort aan personeel zal leiden. De betrokkenheid van familie zal dus flink gaan toenemen, dat staat vast. De krapte op de arbeidsmarkt zal alleen maar gaan toenemen de komende jaren. Van alle partijen wordt wat extra’s verwacht.’

Vaak worden familieleden gezien als passanten

Beukman begint over de veranderende rol van de familie. Ze moeten naar de mening van hem op kleinere afstand van de zorg komen, in gepaste vorm. Om te beginnen moet de drempel tussen de zorgaanbieder en de familie weg. ‘Wij moeten af van het imago dat we ons overal mee bemoeien, commentaar hebben en kritiek leveren. Vaak worden familieleden gezien als mensen die vlug binnenkomen, even wat controleren en weer vertrekken. Passanten. Dat kan niet meer. Ik wil samenwerken aan het beste voor Yessica en haar medebewoners. Dat bereik je bijvoorbeeld al voor een deel door ervaringen uit te wisselen. Als ik na een vakantie in Spanje vertel dat ze in restaurants daar de kaart leest en gerechten uitzoekt, dan is dat ook leerzaam voor de professionals die dagelijks voor haar zorgen.’

'Yessica zullen wij nooit kunnen loslaten'

Maar kan de familie een zwaardere rol aan? ‘Nou, dat is best een probleem. Eerst moet bij de familie het besef doordringen dat het onvermijdelijk is en dat er een nieuwe taak moet worden ingepast in een al druk privéleven. Wij hebben nog drie andere kinderen. Die laat je op een gegeven moment los. Yessica zullen wij nooit kunnen loslaten. Ze zal altijd zorg nodig hebben. In de uitvoering van die zorg zal de rol van de familie gaan toenemen.’Hoe hij het voor elkaar krijgt? ‘Samenwerking is het sleutelwoord. Vooral ook tussen familieleden onderling. Er moeten schema’s komen: wie gaat wanneer koken voor de kinderen die bij de zorgaanbieder wonen? Of schoonmaken. Of een uitje organiseren. Dat vergt veel improvisatie en organisatie, maar het is niet onmogelijk. Een meer nadrukkelijke rol is wennen, we moeten er naartoe groeien.’

'De overheid kan ook een duit in het zakje doen'

Ook de professionals hebben volgens Beukman aandacht nodig. ‘Ze hebben door de personeelskrapte te maken met roosterproblemen. Er zijn veel wisselingen. Dat leidt tot gebrek aan structuur en duidelijkheid. Dat heeft ook zijn uitwerking op de cliënten, zoals mijn dochter. Die zijn juist gebaat bij structuur. Dan functioneren zij op hun best. Voor de professionals geldt dat er alle aandacht moet zijn voor aantrekkelijke werkomstandigheden. Bijvoorbeeld in de roosters. En: contracten voor vaste mensen moeten aantrekkelijker zijn dan de afspraken met tijdelijk personeel. De aantrekkingskracht van vast werk kan toenemen, als de voorwaarden gunstiger worden. Ik heb niets tegen ZZP’ers. Flexibele inzet is ook nodig. Maar de vaste medewerkers moeten wel de beste contracten krijgen. Nu bepaalt de planning van de zelfstandige te vaak hoe het rooster wordt ingevuld. Ik zie trouwens dat het inkomen onder de streep helemaal niet zoveel verschilt. Benadruk dat, zeg ik tegen de zorgaanbieders. De overheid kan ook een duit in het zakje doen, door noodzakelijke inhuur betaalbaarder te maken en de btw-plicht eraf te halen. En als wij dan ook nog ons steentje bijdragen, komen we een stuk verder.’

'Zorgorganisaties zijn al heel actief en creatief'

Waar zou volgens hem het accent op moeten in de werving van vaste medewerkers? ‘Er is nog veel mogelijk. Zorgorganisaties zijn al heel actief en creatief. Bij Ipse de Bruggen wordt nu geëxperimenteerd door nieuwkomers eerst ‘boventallig’ te laten instromen op groepen. In plaats van meteen zonder ervaring op de zwaarste groepen. Dat voorkomt vroege teleurstelling. Werven, het is een denderende trein, begrensd door budgetten. Je kunt je heel erg concentreren op het aantrekken van nieuwe mensen, maar daarna moet meteen alle aandacht uitgaan naar de manier waarop je die nieuwkomers laat aarden. Ik snap dat de druk groot is, maar ik vind die ‘boventallige’ route heel goed. Ik zie ook dat er veel werk wordt gemaakt van grote contracten en dat versnippering van uren over de werkweek zoveel mogelijk wordt tegengegaan.’

Het gaat niet alleen om hogere lonen

Het gaat op die krappe arbeidsmarkt volgens Beukman overigens niet alleen maar om hogere lonen. ‘Een vriend van me werkt op een grote scholengemeenschap, waar onlangs de lonen flink stegen. Het gevolg: de mensen gingen massaal minder uren werken. Ik denk dat we geld vooral moeten inzetten om aantrekkelijke contracten te maken. Waarin interessante taken staan beschreven en zo min mogelijk overbodige, tijdrovende administratieve taken. Een voorbeeld? Registratie van hoe maaltijden moeten worden samengesteld. En de regelgeving die daaromheen hangt. Familie die zich zorgen maakt over het aantal aardappelen dat dagelijks op het bord komt. Het waren er deze week ineens vier, terwijl er vroeger vijf werden gegeven. Je kunt álles vastleggen. Maar is het echt nodig? En de familie moet niet zeuren. Dat doen we ook niet als er een keer teveel aardappelen op dat bordje liggen, toch?’

'Denk minder in belemmeringen en meer in mogelijkheden’ 

Terug naar de arbeidskrapte. Familieleden als hij kunnen en willen vaak meer doen. Wordt er naar zijn mening genoeg gedaan om ook mensen die wat verder staan van de sector te interesseren voor de gehandicaptenzorg? Staat voor zij-instromers de deur voldoende open? ‘Nou, ik hoor wel eens dat mensen die in verschillende functies al heel wat hebben gepresteerd in de zorg nog worden afgewezen op een gebrek aan ervaring. Doe dat niet. Reken uit hoe je met wat bijspijkeren en een verkorte opleiding iemand toch snel inzetbaar maakt. We laten nog te vaak onnodig mensen schieten. Het werk in de gehandicaptensector is trouwens te weinig bekend. De overheid en de sector zouden intensiever de buitenwereld naar binnen moeten halen. Laat zien hoe het werkt bij ons. Maak duidelijk welke rollen en functies er zijn. En denk daarbij minder in belemmeringen en meer in mogelijkheden.’ 

'Veel familieleden hebben genoeg meegemaakt om te inspireren'

Familieleden kunnen in de promotie voor meer zij-instroom een grotere rol spelen, vindt Beukman. Mede door zijn betrokkenheid via de cliëntenraad is bij hem ook interesse ontstaan om als ouder bij te dragen aan de campagne die zorgaanbieders op scholen permanent moeten voeren. ‘Ik ben, zoals dat heet, ervaringsdeskundige. Veel familieleden hebben genoeg meegemaakt om op scholen inspirerend te vertellen over de sector.’

Hoopvol vooruitzicht

Behoudt Yessica, met alle veranderingen in Den Haag en in de sector in het zicht, goede vooruitzichten? ‘Als alle betrokkenen om haar heen zich voldoende beseffen dat de zorg die zij nodig heeft een collectieve prestatie moet zijn, dan krijgt mijn dochter voldoende kans op een betekenisvol leven. Kijk, ik geef nu de grote zorgtaken uit handen, maar ik kan mijn kind niet loslaten. Die essentiële zorg zal afnemen en mijn inzet moet omhoog. Daar moet ik me nog meer bewust van worden. Ik heb er vertrouwen in dat Yessica kansen behoudt op een prettig bestaan, maar de continuïteit van goede zorg baart mij wel zorgen. Met voldoende financiële steun, passende wetgeving en slimme samenwerking tussen alle betrokkenen, de familie, de zorgaanbieder en de overheid, blijft die horizon in zicht.’