Er zijn grote verschillen tussen zorgverleners bij het uitvoeren van twee nieuwe wetten over gedwongen zorg aan patiënten en cliënten. Ook zijn er verschillen tussen de twee wetten. Zorgverleners proberen dwang zo veel mogelijk terug te dringen, maar het duurt te lang voordat belangrijke zaken echt goed geregeld zijn. De coronamaatregelen in de zorg maken het soms nog lastiger. Vooral op regionaal niveau moeten zorgkantoren, zorgverzekeraars en zorgaanbieders in de geestelijke gezondheidszorg, de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg afspraken maken over de beschikbare crisisopvang en crisisbedden.
Dat concludeert de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in een rapportage over de twee wetten die in januari zijn ingevoerd: de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). De rapportage gaat over de periode april tot en met september.
De inspectie ziet dat zorgverleners “ontzettend hard werken” en “zich extra inzetten” om de twee nieuwe wetten goed uit te voeren. Zij bedenken alternatieven voor het toepassen van dwang en willen verplichte en onvrijwillige zorg verminderen. Maar de stappen vooruit zijn klein.
Over het algemeen is de uitvoering van de Wvggz beter op weg dan de uitvoering van de Wzd. Op het moment dat de Wvggz in werking trad, waren zorgverleners meestal goed voorbereid. Er zijn ook zorgaanbieders die de uitvoering van zorg die onder de Wzd valt, al goed geregeld hebben.
Prangende problemen
Net als in een eerdere rapportage signaleert de inspectie dat zorgverleners en patiënten/cliënten kampen met prangende problemen.
- Veel administratie door de Wvggz. Zorgverleners in de geestelijke gezondheidszorg moeten veel formulieren invullen voor verplichte zorg, en veel brieven aan de patiënten of cliënten sturen.
- Die brieven zijn bedoeld om de rechtspositie van een patiënt te versterken, maar werken averechts als patiënten in verwarde toestand die brieven niet begrijpen. Of als ze de brieven pas later thuis zien, na afloop van een verplichte opname.
- In de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg zijn er in verschillende regio’s tekorten aan gedwongen crisisopvang en aan crisisbedden volgens de Wet zorg en dwang (Wzd).
- Ict-problemen: de ict-systemen vragen extra of dubbele handelingen.
- De coronacrisis: coronamaatregelen hebben in de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg voor uitstel gezorgd in de geplande scholing van zorgverleners, bij multidisciplinaire overleg of bij het raadplegen van externe deskundigen.
- Nieuw is dat de inspectie onduidelijkheid ziet bij sommige (vooral kleine) zorgverleners over welke zorg onder de Wzd valt. En over de financiering van de Wzd-functionaris en de externe deskundige. Ook is er verwarring over de rol en taken van verschillende onafhankelijke vertrouwenspersonen voor cliënten en patiënten.
De inspectie doet een aantal aanbevelingen
- Er moeten voldoende crisisopvang en crisisbedden beschikbaar zijn. Zorgkantoren, zorgverzekeraars en zorgaanbieders in de geestelijke gezondheidszorg, de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg moeten daar afspraken over maken. Vooral op regionaal niveau moeten zij een goed beeld hebben van de beschikbare crisisopvang/crisisbedden, en over de mogelijkheden om vanuit crisisopvang/crisisbedden cliënten en patiënten een plek te bieden in de reguliere, vaak complexe zorg.
- Alle partijen moeten de financiering van dwang in de zorg met elkaar regelen, zodat iedereen die dat nodig heeft passende zorg kan krijgen.
- Een sterkere positie van de verschillende vertrouwenspersonen in de praktijk, om de rechtspositie van cliënten en patiënten te verbeteren.
- Het ministerie van VWS moet duidelijk maken bij welke klachtencommissie cliënten en patiënten terecht kunnen met klachten over coronamaatregelen die hun vrijheid beperken.
- Maatwerk bij bezoek- of verlofverboden als gevolg van de coronacrisis.
