Vijf jaar na de decentralisaties in het sociaal domein ervaren veel betrokkenen het inkopen en aanbesteden van jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning nog steeds als een lastig proces. (Zorg)aanbieders en gemeenten moeten de zorg in een regio samen vormgeven, maar kennis van elkaars werkwijzen en diensten ontbreekt. Daarom besloot het programma Inkoop en Aanbesteden Sociaal Domein een speciaal stageprogramma aan te bieden. Het werd een programma waarin (zorg)aanbieders stagelopen bij gemeenten en omgekeerd. En dat zorgde voor verrassende inzichten.
In totaal 28 professionals van gemeenten en (zorg)aanbieders begonnen begin november 2020 aan het stageprogramma ‘Wisselstage!’ om vooral van elkaar te leren. Marieke Verhorst, projectleider bij het programma Inkoop en Aanbesteden Sociaal Domein: 'Door stage te lopen, begrijp je de keuzes die organisaties maken en hoe het besluitvormingsproces is georganiseerd. Ook leer je elkaars taal spreken, je te verplaatsen in het denken en handelen van de ander en je krijgt beter inzicht in de belangen van de gemeente of de zorgaanbieder.' De stage-opzet werd ontwikkeld met trainingsbureau The Curious Network, gespecialiseerd in de ontwikkeling van overheidsprofessionals. De maatregelen tegen de verspreiding van Covid-19 zorgden ervoor dat het oorspronkelijke idee om de stages live op de werkplek te laten plaatsvinden, niet door konden gaan. De stages moesten daarom online worden gedaan.
Niet verwacht dat het zo professioneel was
En waar verbazen de deelnemers aan het programma zich zoal over? Gemeenteprofessionals zijn vooral onder de indruk hoe professioneel de (zorg)aanbieders te werk gaan. Deelnemer Celine Starke, gemeente Dalfsen: 'Het is me nu nog meer duidelijk geworden dat het best een complex werkveld is voor een grote aanbieder wanneer er zowel zorg binnen de Jeugdwet, de Wmo, de Wlz als de zorgverzekeringswet wordt geboden.' Omgekeerd verbazen (zorg)aanbieders zich over hoe goed gemeenten ingelezen zijn in de (zorg)problematiek. Leanthe van Harten van Levvel, een organisatie voor specialistische jeugdhulp: 'Gelijk op de eerste dag was ik uitgenodigd voor een stafoverleg met de wethouder. Ik was onder de indruk van de inhoudelijke onderwerpen die aan bod kwamen en hoe goed de wethouder op de hoogte was; hij stelde goede vragen en liet zich goed informeren door de ambtenaren.'
Kritiek
Dat deelnemers niet alleen positief verrast zijn door het kijkje in elkaars keuken, valt te lezen in de artikelen die de komende periode worden gepubliceerd op de Vindplaats www.inkoopsociaaldomein.nl. Elise Aartsen, 's Heeren Loo: 'Het viel me op dat sommige gemeenten soms wat "wantrouwend" tegenover zorgaanbieders stonden.' Kamiel Zijderveld van Philadelphia moest wennen op zijn stageplek bij de gemeente Alphen aan de Rijn: 'De omzichtigheid waarmee er (in de formele overleggen) met elkaar omgegaan wordt. Soms had ik het gevoel: "Waarom draaien ze er zo omheen?”' En deelnemer Han Tuller van de gemeente Heerenveen had moeite met het soms onvolledige beeld dat (zorg)aanbieders van gemeenten hebben: 'Het meest opvallende daarvan is wat mij betreft dat het besef over de ingewikkeldheid van een gemeentelijke organisatie met de ver doorgevoerde specialisatie en met de hiërarchie tussen ambtelijke organisatie en bestuurlijk-politieke organisatie niet zo scherp aanwezig was.'
Roep om betere samenwerking
Zowel deelnemers van gemeenten als van (zorg)aanbieders stellen zich hardop vragen over de efficiëntie van de samenwerking. Zo kwam Fatima Bouyaziden van de gemeente Utrecht tot het inzicht dat er veel tijd verloren gaat: 'Hoeveel tijd en capaciteit de (zorg)aanbieder moet inzetten om aan alle gemeenten terug te koppelen en verantwoording af te leggen. Als deze tijd en deze investering nu eens ingezet kon worden voor de mensen waar de zorgverlening op is gericht.' Kevin Meijer, gemeente Arnhem, ziet door de stage in dat het ongelijk verdeeld is: 'De verkoopmanager vertelde dat de zorgaanbieder circa 80% van hun omzet via de Zvw en Wlz behaalt en 20% van hun omzet via gemeenten (Jeugdwet en Wmo 2015). Het verkoopproces richting gemeenten kost echter 80% van hun capaciteit.' Ellen Krijnen, gemeente Breda, vult aan: 'Wat er komt kijken bij het vervullen van een rol als hoofdaannemer vond ik wel ontnuchterend. Zorgaanbieder Yulius moet dezelfde afwegingen maken en processen inrichten voor inkoop bij hun onderaannemers als waar een gemeente zich bij inkoop op beraadt. Ik vraag me af in hoeverre we dit van een zorgaanbieder moeten en willen verwachten.'
Landelijke afspraken?
Omgekeerd vraagt (zorg)aanbieder Carine de Bruine, Team050, zich hardop af of ze haar hoop op eenvoudige landelijke afspraken misschien maar moet laten varen: 'Binnen de jeugdhulp wordt vaak gezegd dat het allemaal beter zal worden op het moment dat er meer centrale afspraken gemaakt worden, dat het gaat helpen dat er gewerkt moet worden met vaste productcodes, overeenkomsten en tarieven. In de gesprekken die gingen over de autonomie van gemeenten en de gemeenteraad die zowel inhoudelijk als financieel geen risico’s wil lopen, werd het wel duidelijk dat dit hier haaks op staat. De oplossingsrichting om gemeenten meer landelijke afspraken op te leggen, lijkt hierdoor onhaalbaar. Zeker de gemeenten in Friesland hebben behoefte aan autonomie, waarbij er ook nog eens grote verschillen zijn tussen gemeenten onderling. Als die oplossingsrichting onhaalbaar is, kunnen we onze energie beter inzetten op flexibiliteit aan de kant van de zorgaanbieder, zodat we niet samen in een negatieve spiraal terecht komen.'
Veel overeenkomsten
Ook al zijn er verschillen tussen gemeenten en (zorg)aanbieders, stiekem lijken ze toch wel erg op elkaar. Iris Stokman, gemeente Utrecht: 'Wat me opviel, is dat er ontzettend veel overeenkomsten zijn. Deze zorgaanbieder is ook gewoon een grote organisatie, met een kantoortuin met een vlekkenindeling, gedoe met online meetings: "je microfoon staat nog uit", een gemeentedesk voor het afhandelen van alle vragen van gemeenten - die hebben wij ook, maar dan voor de zorgaanbieder -, een kantine, een directeur die soms gewoon in de kantoortuin werkt, maar toch ook veel gebruik maakt van de eigen vergaderkamer, et cetera, et cetera.'
Ook stagelopen bij een gemeente/zorgaanbieder?
Vanwege het succes van de gelopen stages, krijgen deze binnenkort een vervolg. Wilt u als gemeentemedewerker ook ervaring opdoen bij een (zorg)aanbieder of omgekeerd? Houdt dan de Vindplaats www.inkoopsociaaldomein.nl in de gaten.
Programma Inkoop en Aanbesteden Sociaal Domein
De stages zijn georganiseerd vanuit het Programma Inkoop en Aanbesteden Sociaal Domein. Dit gezamenlijke programma van gemeenten, aanbieders en Rijk richt zich op verbetering van het inkoopproces. Het gaat daarbij niet alleen over hoe de inkoop technisch vorm moet krijgen (kennis en informatie beschikbaar maken), maar juist ook over hoe partnerschap tussen gemeenten en aanbieders kan ontstaan (betere samenwerking). Daarnaast bekijkt het programma hoe ruimte ontstaat voor beleidsvrijheid zonder onnodige administratieve lasten (meer standaardisatie) en hoe inkoop bijdraagt aan de transformatie (door dit onderdeel te laten zijn van een continu leer- en verbeterproces).
Het programma richt zich op het versterken van de lokale praktijk en werkt vanuit de behoefte van gemeenten en aanbieders. Waar mogelijk biedt het programma ondersteuning op maat en sluit het daarmee aan bij het lokale proces van leren en doorontwikkelen. Meer informatie over het programma vindt u op www.inkoopsociaaldomein.nl.
