In 2030 moeten alle zorgorganisaties rookvrij zijn. ’s Heeren Loo heeft daar een begin meegemaakt. De Ring in Nieuwdorp (Zeeland) is een voorbeeld van een locatie waar het rookvrij beleid een jaar geleden succesvol is ingevoerd. Hier wonen acht mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag en verslavingsproblematiek in de wijk.
Roken en blowen
‘De Ring was een locatie waar stevig werd gerookt en geblowd’, vertelt sociaal psychiatrisch verpleegkundige Francis Klink van ’s Heeren Loo, tevens lid van het landelijk netwerk middelengebruik van ’s Heeren Loo. ‘De nachtdienst sliep daar in de rook- en wietdampen.’ De Ring is een woonwijk van Nieuwdorp, een dorp in Zeeland. Er wonen acht mensen met gedragsproblemen en verslavingsproblematiek. Klink: ‘Vooral een bewoner reageert onvoorspelbaar als hij boos is. Hij is min of meer de leider van de groep. Als hij een initiatief neemt, volgt de groep vanzelf. We vreesden dat met name hij een antirookbeleid niet zou accepteren.’
Stevige voorbereiding
Om de locatie rookvrij te krijgen, besloot de organisatie in november 2021 om goed in te zetten op de voorbereiding. ‘We trokken er drie maanden voor uit’, zegt Klink. ‘We bespraken met bewoners mogelijkheden om buiten te roken, en de consequenties als iemand zich niet aan de afspraken hield. Alle nieuwe regels werden uitvoerig gecommuniceerd en duidelijk uitgelegd. Tijdens dagbesteding timmerden de bewoners buiten met z’n allen een afdak voor beschutting. Ook dat hoorde bij het voorbereidingsproces. Ze wisten precies op welke dag het nieuwe beleid inging, en wat het voor hen betekende.’
Schorsing bij drie overtredingen
Consequenties zijn bijvoorbeeld dat er een schorsing volgt als iemand drie keer de regels heeft overtreden. Aline Smeekens is gedragswetenschapper bij ’s Heeren Loo. ‘Deze maatregel is genomen in samenspraak met het Zorgkantoor. Wij hebben immers een zorgplicht. Als iemand wordt geschorst, schakelen wij het netwerk in. Bijvoorbeeld de ouders. Daar gaan bewoners dan drie dagen heen.’ Zo’n schorsing valt bij bewoners niet in goede aarde. Smeekens: ‘Bewoners zijn het liefst in hun eigen appartement of studio, bij de groep, hun games en het zorgteam. Ze geven het natuurlijk niet toe, maar ze zijn gehecht aan hun zorgverleners.’
Consequente manager
Drie keer is iemand van De Ring geschorst. Smeekens: ‘We hebben de regels heel consequent toegepast. Dat is een belangrijke factor voor succes. Bewoners zien dat het menens is.’ Een andere factor voor succes is de kracht waarmee de voormalige manager zich heeft ingezet voor het nieuwe beleid. Smeekens: ‘Als iemand een waarschuwing kreeg, kwam zij persoonlijk langs bij bewoners. Ook was zij het die de schorsing aankondigde. Daardoor konden begeleiders goed in de relatie blijven met de bewoners.’ Ook Francis Klink is ervan overtuigd dat de manager een cruciale rol heeft gespeeld. ‘Zij kwam zelfs ’s avonds langs op de locatie als bewoners de regels hadden overtreden. Ik dacht wel eens: Wauw!’
Voorbeeldfunctie
Niet alleen de bewoners zijn goed voorgelicht voordat het antirookbeleid inging, ook het zorgteam is ervoor klaargestoomd. Klink: ‘Veel medewerkers roken zelf. Zij vinden soms dat bewoners vrij moeten kunnen roken in hun eigen huis. Er was tijd voor nodig om ook hen mee te krijgen in het antirookbeleid.’ Ook ziet Klink dat medewerkers - goedbedoeld – bewoners soms stimuleren te gaan roken. ‘Ze zeggen dan: Kom op, we gaan naar buiten, een peukie doen. Zorgverleners moeten zich meer bewust zijn van hun voorbeeldfunctie. Zij hebben als geen ander invloed op het gedrag van bewoners. Ik denk dat daar nog veel winst valt te behalen.’
Nooit meer binnen gerookt
De bewoner van de Ring van wie men vreesde dat hij het antirookbeleid niet zou gaan accepteren, is één keer geschorst en heeft daarna nooit meer in zijn kamer gerookt. Inmiddels is hij verhuisd naar een nieuwbouwlocatie op het terrein waar bewoners evenmin mogen roken, maar dat soms toch doen. Smeekens: ‘Hij is blij met zijn nieuwe woning, onder andere omdat het een spiksplinternieuw gebouw is. Hij houdt het graag schoon. Dus wordt er door anderen eens stiekem binnen gerookt, dan is uitgerekend hij degene die dat meldt bij de zorg. In die nieuwe groep heeft hij nu een voorbeeldfunctie als het om roken gaat.’
De aanpak van De Ring kort samengevat
Waarom en hoe werd De Ring rookvrij?
De Ring (’s Heeren Loo) is een locatie waar stevig werd gerookt en geblowd, waardoor de nachtdienst daar in de rook- en wietdampen sliep. Er werd een antirookbeleid ingevoerd. Daarvoor besteedden de manager en de staf veel aandacht aan voorbereiding en communicatie. Ook gaven ze veel duidelijkheid over regels, die worden gehandhaafd. Het zorgteam, dat voorheen ook rookte op de locatie, werd ook betrokken in het proces. Er werd samen met de bewoners een overkapping getimmerd buiten.
Wat werkte goed aan de aanpak van De Veensche Kas?
- Degelijke voorbereiding van bewoners (minstens drie maanden);
- Regels stellen en consequent toepassen;
- Commitment van begeleiders (zij moeten het rookvrije beleid steunen);
- Bewustwording van begeleiders (zij hebben een voorbeeldfunctie);
- Een manager die het beleid uitvoert, zodat begeleiders in goed in contact blijven met bewoners;
- Alternatieven aanbieden (bijvoorbeeld een afdak om buiten te roken).
Praktijkvoorbeelden van rookvrije zorg
VGN brengt praktijkvoorbeelden in beeld van organisaties die zijn gestart met het thema rookvrije zorg, zodat andere organisaties daar hun voordeel mee kunnen doen. Welke successen behaalden deze organisatie en wat zijn (of waren) knelpunten? Lees de praktijkvoorbeelden hier. Heb jij een praktijkvoorbeeld? Mail deze naar communicatie@vgn.nl.
