Terugblik Innovatielab Rookvrije Zorg: ruimte om te experimenteren met verandering

De zorg rookvrij maken is niet een kwestie van verbieden. 

Iedereen recht heeft op schone lucht en medewerkers en cliënten dus moeten kunnen werken en leven in een rookvrije (woon)omgeving’. Iedereen mag dus zélf bepalen of ze (blijven) roken. Zorgorganisaties ondersteunen wel bij het stoppen met roken als dat gewenst is en creëren (via organisatiebeleid) een gezonde omgeving voor iedereen. - Uit de Visie op rookvrije zorg van Actiz en VGN

Rookvrije zorg gaat dus om rekening houden met elkaar en dit raakt aan gewoonten, teamcultuur, cliëntenwelzijn en soms zelfs aan zorginhoudelijke dilemma’s. Denk aan het ‘therapeutische sigaretje’, peukenafval rond locaties of het begeleiden van cliënten die buiten willen roken. Om echt verschil te maken, is maatwerk nodig - en dat begint met leren, proberen en durven.

Een lab vol praktijkverhalen

Met het Innovatielab Rookvrije Zorg boden ActiZ en VGN een praktische leeromgeving aan zorgorganisaties uit de gehandicaptenzorg en ouderenzorg. In een reeks bijeenkomsten in 2024 en feedbackgesprekken in 2025 ontwikkelden teams ideeën om rookvrij beleid lokaal toepasbaar te maken. Geen theoretische plannen, maar concrete oplossingen, direct uit de praktijk.

Een van de initiatieven die hieruit voortkwamen is de Experimand: een vrolijke mand vol boeken, spelletjes en gezonde snacks. Ontwikkeld door het innovatieteam van zorgorganisatie Vivium, bedoeld om rookpauzes om te buigen naar gezonde pauzes en het gesprek binnen teams op gang te brengen. In een nieuwe korte video (bovenaan dit artikel) vertelt het team van locatie Antoniushof hoe zij met de Experimand aan de slag gingen.

De Experimand helpt ons team om aan de slag te gaan met rookvrije zorg. Nieuwe activiteiten vervangen het roken en we gaan hierover met elkaar in gesprek. Het eerste spelletje is al uitgeprobeerd!  - medewerker Vivium

Samen rookvrij: speels én serieus

Ook andere organisaties kwamen met verrassende tools door het Innovatielab. Zo ontwikkelden medewerkers van Vereen en Middin een Routekaart vol ‘rookvrije uitdagingen’. De kaart is in te zetten als een soort bingokaart, vol vakjes met opdrachten als: organiseer een rookvrije dag, stel een ambassadeur aan, of introduceer de Very Brief Advice-methodiek. Volle rij afgestreept op de kaart? Tijd voor slingers, een feestje, een uitje of een andere beloning die je met elkaar bepaalt van tevoren. Op een speelse manier breng je zo beweging in de teams – en in het beleid.

Een ander team bedacht gesprekskaarten met prikkelende stellingen en vragen. Ideaal voor teamoverleggen of scholingsmomenten om het soms lastige onderwerp van rookvrij werken bespreekbaar te maken.

Ruimte om te oefenen

Wat de initiatieven uit het Innovatielab met elkaar gemeen hebben? Ze zijn laagdrempelig, positief en gericht op de praktijk. Deelnemende organisaties kregen de ruimte en begeleiding om iets uit te proberen - en zo te ontdekken wat werkt voor hún team, hún cliënten, hún locatie. ActiZ en VGN ondersteunden met kennis, advies en het organiseren van inspirerende bijeenkomsten.

Regionale netwerkbijeenkomsten

Wil jij ook met andere zorgorganisaties in contact komen, kennis uitwisselen en leren van elkaar om gezamenlijk te werken aan een rookvrije zorg? Sluit dan aan bij een van de regiobijeenkomsten, georganiseerd door en voor leden die aan de slag zijn of willen met rookvrij zorg. VGN en ActiZ helpen bij de organisatie.