Iedere Nederlander van 18 jaar of ouder heeft op 22 november het recht om zijn of haar stem uit te brengen. Voor zorgaanbieders, begeleiders, mensen met een beperking, hun verwanten en vertegenwoordigers leven soms vragen over hoe te stemmen met een beperking. Bijvoorbeeld, hoe ga je als begeleider om met de stempas van een bewoner? En hoe gaat stemmen als iemand onder curatele staat? Hieronder worden een aantal rechten en plichten op een rij gezet.
Zorgaanbieders overhandigen de stempas tijdig aan de bewoners
Kiezers krijgen - uiterlijk 14 dagen voor de verkiezingen - op hun huisadres een uitnodiging om te stemmen in de vorm van een stempas. Mensen met een beperking, ook zij die in een woongroep verblijven, beslissen altijd zelf of zij wel of niet willen stemmen. Zorgaanbieders mogen hun cliënten dan ook niet de stempas onthouden. Zij moeten de stempas tijdig overhandigen aan hun bewoners, zodat zij kunnen beslissen om zelf te stemmen, iemand anders te machtigen, of ervoor kiezen om niet te stemmen..
Indien de cliënt geen gebruik heeft gemaakt van zijn of haar stempas, kan de zorgaanbieder de stempas na de verkiezingen pas weggooien. Als de persoon niet zelf kan gaan stemmen (bij een evident ernstige verstandelijke beperking), dient de zorgaanbieder contact op te nemen met de wettelijk vertegenwoordiger van de bewoner.
Kiezers met een mentor, bewindvoerder of curator
Kiezers met een wettelijke vertegenwoordiger, zoals een mentor, bewindvoerder of curator, behouden het recht om zelf te stemmen. Het kiesrecht is een persoonlijk recht dat enkel aan de kiezer toebehoort. De kiezer kan er ook voor kiezen om iemand te machtigen om namens hem/haar te stemmen. Deze optie geldt ook indien de kiezer onder curatele, bewindvoering of mentorschap valt. De kiezer dient dit verzoek zelf aan iemand anders te doen en mag zelf bepalen wie voor hem/haar stemt.
Stemmen bij volmacht
Heeft u een algemene volmacht om voor iemand met een verstandelijke beperking te handelen? Deze volmacht geldt niet voor verkiezingen. Het stembureau accepteert deze dus niet. Wel kan de kiezer u machtigen om voor hem of haar te stemmen met de stempas of met een machtigingsformulier. De persoon die niet kan stemmen, moet dit uit zichzelf aan u vragen. Diegene moet de volmacht zelf ondertekenen.
Kan de stemgerechtigde geen handtekening zetten? En staat op zijn/haar identiteitsdocument “niet in staat tot tekenen”? Dan hoeft de kiezer de schriftelijke volmacht of de machtiging via uw stempas niet te ondertekenen. Het stembureau controleert of de opmerking ‘’niet in staat tot tekenen’’ ook in het identiteitsdocument staat. Indien dit het geval is, kan iemand anders namens de kiezer stemmen.
De gemachtigde persoon kan de volmachtstem enkel gelijktijdig met zijn eigen stem uitbrengen. De Kiesraad heeft een informatief filmpje gemaakt waarin stemmen bij volmacht wordt toegelicht.
Hulp in stemhokje
Volgens de Kieswet is het verlenen van hulp bij het stemmen alleen toegestaan op grond van een lichamelijke (bijvoorbeeld een visuele) handicap. Als een kiezer wegens een lichamelijke handicap hulp nodig heeft bij het stemmen, dan kan hij hulp krijgen van een door hemzelf aangewezen persoon of van een lid van het stembureau.
Heeft iemand een verstandelijke beperking dan mag geen bijstand worden verleend. Wel is het mogelijk dat buiten het stemhokje een begeleider of medewerker van het stembureau eerst uitleg geeft over het gebruik van het stembiljet en hoe gestemd moet worden. De cliënt mag niet tot in het stemhokje worden begeleid.
Zie hier meer informatie over de hulpmiddelen op stembureaus.
De rechten en plichten in het kort:
- Iedere Nederlander boven de 18 jaar mag stemmen. Ook kiezers die onder curatele of mentorschap staan, kunnen stemmen.
- De zorgorganisatie overhandigt de stempas altijd aan de cliënt.
- Maakt de cliënt geen gebruik van zijn stempas, dan kan de zorgaanbieder de stempas pas weggooien, nadat de verkiezingen hebben plaatsgevonden.
- De cliënt mag iemand anders voor zich laten stemmen.
- Hulp bij het vervoer naar het stembureau is de verantwoordelijkheid van de cliënt of zijn vertegenwoordiger. Kan de cliënt dat niet of is hij daartoe niet bereid, dan kan de zorgaanbieder daarvoor zorgen. Over eventuele kosten daarvan wordt vooraf overlegd.
- In het stembureau wordt niet gekeken of iemand zijn wil kan bepalen.
- Hulp in het stemhokje is alleen mogelijk voor mensen met een lichamelijke beperking. Aan mensen met een verstandelijke beperking kan er uitleg worden gegeven, buiten het stemhokje, over het gebruik van het stembiljet, maar de kiezer moet zijn stem alleen uitbrengen.
In de bijlage vindt u de notitie die de VGN samen met Ieder(in) heeft gemaakt naar aanleiding van veel gestelde vragen rondom het stemmen.
Alle informatie is overzichtelijk na te lezen op de website van de Rijksoverheid.
Hier staat ook informatie over wat de overheid heeft geregeld qua toegankelijkheid voor kiezers met een beperking.
Specifieke informatie voor mensen met een visuele beperking vind je hier.
