Verkiezingen: Wat zeggen politieke partijen over gehandicaptenzorg en inclusie?

Veel aandacht voor toegankelijkheid

Toegankelijkheid krijgt veel aandacht in de verkiezingsprogramma’s. Daarbij gaat het zowel over de fysieke toegankelijkheid van gebouwen en openbaar vervoer, als over de begrijpelijkheid en toegankelijkheid van overheidsinformatie. De VVD wil nadrukkelijk op de toegankelijkheid van gebouwen voor mindervalide personen letten en vraagt aandacht voor toegankelijke overheidsloketten, digitaal, telefonisch of fysiek. GroenLinks-PvdA benadrukt het belang van toegankelijkheid in brede zin: van woningbouw tot verkeer en openbaar vervoer, van openbare (Changing Places) toiletten tot het stembureau en van zorglocaties tot culturele instellingen en overheidswebsites. 

Het CDA bepleit betere toegankelijkheid voor mensen met een beperking in het openbaar vervoer, op de arbeidsmarkt en in gebouwen. D66 benadrukt het belang van begrijpelijke taal en toegankelijke informatie, stelt nabijheid en participatie centraal bij nieuwbouw en vraagt aandacht voor toegankelijk sporten en meer maatwerk bij gemeentelijke voorzieningen, zoals een aangepaste fiets. De SP wil het doelgroepenvervoer landelijk organiseren en wil dat mensen met een beperking volledig mee kunnen doen in de samenleving. De BBB zet in op noaberschap en de inzet van ervaringsdeskundigen. 

De ChristenUnie noemt het belang van de speeltuin waar kinderen mét en zonder beperking samen kunnen spelen, de SGP pleit voor een landelijke gehandicaptenparkeerkaart en ondersteuning bij het stemmen. Ook de Partij voor de Dieren besteedt veel aandacht aan toegankelijkheid: van openbare informatie tot publieke gebouwen, van treinstations en openbaar vervoer tot nieuwe woningen, en van zorg tot onderwijs. NSC streeft naar een toegankelijke samenleving en noemt specifiek de fysieke leefomgeving en het openbaar vervoer.

VN-verdrag Handicap

Opvallend is daarnaast dat het VN-verdrag Handicap dit keer vaak genoemd wordt in de verkiezingsprogramma’s. VVD, GroenLinks-PvdA, CDA, D66, SP, BBB, Partij voor de Dieren, ChristenUnie, SGP en NSC noemen het verdrag als belangrijk richtsnoer, hoewel de stelligheid waarmee dit geformuleerd is wel varieert: van het ‘volledig uitvoeren’ van dit verdrag (GroenLinks-PvdA, D66, ChristenUnie, PvdD en NSC) tot ‘De uitvoering van het VN-verdrag Handicap krijgt verder vorm in samenwerking met mensen met een beperking en hun vertegenwoordigers’ (VVD), ‘Zowel de gemeente, de provincie als het Rijk zijn verantwoordelijk voor de implementatie van het VN-verdrag en dienen hier maatregelen voor op te nemen in hun eigen beleid’ (CDA) of ‘Mensen met een beperking blijven nadrukkelijk betrokken bij de uitvoering en opvolging van de werkagenda VN-verdrag Handicap’ (BBB). GroenLinks/PvdA en D66 noemen daarnaast expliciet dat zij willen dat Nederland het Facultatieve Protocol ratificeert: dat maakt mogelijk dat individuen of belangengroepen klachten in kunnen dienen bij het VN-Comité als de overheid zich niet aan het verdrag houdt. Dit is een manier om de rechten uit het verdrag af te dwingen als dat via nationale wetgeving niet lukt. 

Van accentverschillen tot fundamentele verschillen

De VGN bekeek de verkiezingsprogramma’s aan de hand van haar eigen verkiezingspamflet. Dat pamflet omvat uiteenlopende onderwerpen, van jeugdhulp & onderwijs tot werk & participatie, van toegankelijkheid tot de arbeidsmarkt en van stelselvraagstukken tot financiën. De meeste partijen hechten aan passend en inclusief onderwijs, maar er zijn wel accentverschillen in hoever partijen het inclusief onderwijs door willen voeren. Over de invoering van een eigen bijdrage voor jeugdhulp verschillen de partijen sterker van mening: het CDA wil deze vooral toepassen bij lichte jeugdzorg, terwijl de ChristenUnie helemaal van deze eigen bijdrage af wil. De hervorming van de Participatiewet en de vangnetfunctie van deze wet komt in meerdere programma’s terug. GroenLinks-PvdA noemt expliciet brancheopleidingen voor mensen met een beperking, die ‘worden erkend en bekostigd, zodat zij diploma’s of certificaten kunnen behalen’. De VGN voert al geruime tijd een lobby voor de financiering van deze opleidingen.

Vrijwel alle partijen willen de bureaucratie en administratieve lasten in de zorg terugdringen. De PVV zet in op een mantelzorgbonus en wil de zorg voor mensen met een levenslange beperking onderbrengen in 1 wet. De VVD en de PVV willen zorgpersoneel verleiden om meer te gaan werken met een meerwerkbonus. JA21 wil de salarissen in de lagere schalen mee laten stijgen met de inflatie. SP en GroenLinks-PvdA gaan voor stevigere salarisverhogingen in de zorg. Meerdere partijen, waaronder VVD en D66 willen ‘de lappendeken’ in de zorg, met verschillende wetten en financieringsstelsels, aanpakken om ‘afschuifgedrag’ te voorkomen. In het overzicht dat de VGN maakte van de verkiezingsprogramma’s leest u meer over de plannen van de partijen met de gehandicaptenzorg en hun ideeën over een inclusieve samenleving.

CPB-doorrekening van verkiezingsprogramma’s

Tien politieke partijen hebben hun verkiezingsprogramma’s door laten rekenen door het Centraal Planbureau (CPB). Op 10 oktober 2025 verscheen ‘Keuzes in Kaart 2027-2030’, met de resultaten van die doorrekening. Verschuivingen van specifieke zorgvormen van de Wet langdurige zorg (Wlz) naar de Zorgverzekeringswet (Zvw), verhoging van de eigen bijdrage in de Wlz, het scheiden van wonen en zorg, extra geld voor het Gemeentefonds, verlagen of juist verhogen van het eigen risico in de zorg: tal van maatregelen zijn relevant voor mensen met een beperking en voor de gehandicaptenzorg. Het is ondoenlijk een volledig overzicht van de maatregelen en de gevolgen te geven. De doorrekeningen bieden vaak wel meer duidelijkheid over de precieze plannen van de partijen. 

Tijdens het landelijke gehandicaptendebat ging veel aandacht uit naar de bezuinigingsplannen op de gehandicaptenzorg en wat daarover in ‘Keuzes in Kaart’ staat. Daarbij gaat het zowel om bezuinigingen van het vorige kabinet die nog in de planning staan, als om nieuwe bezuinigingen in de doorrekeningen bij de verkiezingsprogramma’s van sommige partijen. De ChristenUnie trekt als enige 200 miljoen euro uit om de door het vorige kabinet geplande bezuinigingen op de gehandicaptenzorg terug te draaien. De VVD en JA21 willen juist fors extra bezuinigen op de langdurige zorg, 1,2 miljard respectievelijk 1,1 miljard euro. Dat komt, op basis van de omvang van de sector binnen de totale langdurige zorg, neer op een extra bezuiniging op de gehandicaptenzorg van 400 tot 450 miljoen euro. D66 wil 300 miljoen euro bezuinigen op de langdurige zorg, maar zondert de gehandicaptenzorg expliciet uit: de besparing moet gevonden worden bij de ouderenzorg en/of de langdurige ggz. GroenLinks-PvdA trekt 400 miljoen euro uit om de lonen te verhogen van zorgwerknemers met lage- en middeninkomens. Wat verder nog opvalt is dat VVD, JA21, D66 en de ChristenUnie naast de eerder genoemde kortingen voor de langdurige zorg ook inzetten op ‘benchmarking’ van verpleeghuizen en daar kortingen tot 1,2 miljard euro voor inboeken. Daarnaast wordt door VVD, CDA, D66 en JA21 de extra 600 miljoen euro voor de ouderenzorg van het vorige kabinet geschrapt.   

Bekijk het volledige overzicht in de notitie hieronder. De VGN geeft hierin geen stemadvies, maar vat de verdere plannen van partijen wel samen voor de gehandicaptenzorg en mensen met een beperking.