Wat is er voor de gehandicaptenzorg nog nodig om rookvrij te worden? En wat is de grootste uitdaging? Tjerk Jonker begeleidt het proces om rookvrij te worden binnen de ouderen- en de gehandicaptenzorg. In dit blog vertelt hij meer over zijn ervaringen tot nu toe: 'Er is een spanningsveld tussen eigen regie van cliënten en het beschermen van medewerkers en (mede)cliënten.'
De gehandicapten- en ouderenzorg worden rookvrij
Sinds april dit jaar zijn Suzanne Mol en ik gestart als aanjagers Rookvrije ouderen- en gehandicaptenzorg bij ActiZ en VGN. Omdat gezondheid en roken niet bij elkaar horen, hebben ActiZ en de VGN de ambitie uitgesproken om te gaan voor een rookvrije ouderen- en gehandicaptenzorg in 2030: Samen Rookvrij. Dat we dit gaan doen staat vast. Maar de vraag 𝘩𝘰𝘦 we dit gaan doen, staat nog open.
Afgelopen periode hebben wij vele gesprekken gevoerd met zorgorganisaties die rookvrij willen worden. Wat ons opvalt, is dat er in de ouderen- en gehandicaptenzorg nog veel winst te behalen valt. Je ziet dat de GGZ en de ziekenhuizen al veel verder zijn. Tegelijkertijd zien we gelukkig dat sommige organisaties ermee bezig zijn en veel ideeën hebben over rookvrij worden! Samen gaan we de uitdaging aan om rookvrij te worden.
Rookvrij worden is niet eenvoudig: het is een cultuurverandering
Het rookvrij maken van de zorg is ook niet eenvoudig, ik zou het zelfs een flinke uitdaging willen noemen. Allereerst natuurlijk omdat roken een ernstige verslaving is, waarbij serieuze ontwenningsverschijnselen voorkomen als je stopt. Daar komt bij dat roken op veel plekken in de zorg nog heel normaal wordt gevonden. Ik hoorde in gesprekken met begeleiders bijvoorbeeld dat zij rokende cliënten soms een sigaret aanbieden om makkelijker in gesprek te kunnen gaan, of als troost. Een zogenaamd 'therapeutisch sigaretje'.
Als iemand rookt, is dat een eigen keuze, maar dat we het vanuit de zorg faciliteren vind ik toch een ander verhaal. Hier moeten we echt vanaf. En dit vraagt om een cultuurverandering!
Werkgevers moeten een veilige, rookvrije werkomgeving bieden
Ook zie ik dat werkgevers worstelen met hun verantwoordelijkheid om medewerkers te beschermen tegen de gifdampen van rook. De reden dat dit zo ingewikkeld is, is dat medewerkers in de gehandicaptenzorg vaak (ook) bij mensen thuiskomen. Het komt voor dat een ambulant ondersteuner over de vloer komt in iemands huis, terwijl dat blauw staat van de rook. Dit is de leefomgeving van een cliënt, waar diegene zelf bepaalt hoe er geleefd wordt. Maar de tabaksrook is wel gevaarlijk voor zorgmedewerkers die op bezoek komen. Dit maakt het uitdagend voor werkgevers.
Er is een spanningsveld tussen eigen regie van cliënten en het beschermen van gezondheid
Het spanningsveld is heel ingewikkeld tussen eigen regie van de cliënt en het beschermen van medewerkers en (mede)cliënten. En daar gaan we samen met de zorgorganisaties mee aan de slag. Voor de duidelijkheid: een organisatie rookvrij maken, betekent niet dat iedereen verplicht moet stoppen met roken. Het blijft iemands eigen keuze om wel of niet te roken. Daar zijn we het over eens! Wat rookvrije zorg wel betekent, is dat we samen alle medewerkers in de gehandicaptenzorg én de mensen die zorg krijgen beschermen tegen tabaksrook, door de werkomgeving (en daarmee soms ook de leefomgeving) rookvrij te maken.
Denk hierbij aan het rookvrij maken van de gebouwen en terreinen van de zorgorganisaties. En dat medewerkers niet meer roken onder werktijd, zoals beschreven in het Nationaal Preventie Akkoord. Voor sommige rokers is dat een flinke overgang. Daarom stimuleren we vanuit Samen Rookvrij zorgorganisaties om samen te onderzoeken wat medewerkers nodig hebben om dit werkbaar te maken.
Maatwerk is de oplossing
Voor het creëren van een rookvrije leef- en werkomgeving moeten we rekening houden met de verschillende doelgroepen, gebouwen en omgeving, organisatiecultuur en juridische kaders. Dit vraagt echt om maatwerk.
Ik kijk ernaar uit om dit maatwerk samen met de zorgorganisaties vorm te gaan geven. En ik hoop natuurlijk ook dat organisaties elkaar ook gaan opzoeken, van elkaar leren en elkaar stimuleren. We moeten het samen doen!
Blijf op de hoogte van het programma Samen Rookvrij en kom naar de kick-off bijeenkomst
Om het proces naar een rookvrije ouderen- en gehandicaptenzorg te ondersteunen is het programma 'Samen Rookvrij' ontwikkeld, ondersteund door de aanjagers Rookvrije zorg. Meer hierover lees je op www.vgn.nl/rookvrij.
Wil je kennismaken met dit ondersteuningsprogramma en aan de slag met rookvrij worden, kom dan naar de (digitale) kick-off op donderdag 13 oktober om 10.00 uur.
Wil je contact opnemen met de aanjagers Rookvrije zorg? Mail dan naar tjonker@vgn.nl en smol@vgn.nl.
