In deze podcast, uitgebracht door de Federatie Landbouw en Zorg, BVKZ en de VGN, gaan deskundigen Pien Neve en Jos Noordover in gesprek over de geschiedenis van onvrijwillige zorg. Vanuit het Museum van de Geest in Haarlem bespreken ze vragen als: Hoe werd er rond 1800 omgegaan met dwang en drang in de zorg aan mensen met een verstandelijke beperking? Wat waren belangrijke kantelpunten in de wetgeving hierover, en in de maatschappij? En wat kunnen we nu leren van hoe het er toen aan toeging?
Voor 1900 was er geen zorg aan mensen met een beperking, wel 'bewaarhuizen'
'Voor 1900 werd er eigenlijk geen enkele zorg geboden,' vertelt Jos Noordover, die deskundig is op het gebied van onvrijwillige zorg door ruim veertig jaar ervaring in de gehandicaptenzorg - zowel als zorgverlener als beleidsadviseur. Hij wordt in deze podcast geïnterviewd door Pien Neve, adviseur zorgethiek en -innovatie met ruim twaalf jaar ervaring als begeleider.
Pien vraagt bijvoorbeeld naar de 'bewaarhuizen', waar mensen met een verstandelijke beperking vroeger woonden. Jos: 'Er was toen geen sprake van het beschermen van de rechten van iemand met een beperking zelf. Men wilde vooral de maatschappij beschermen tegen mensen die zich "afwijkend" gedroegen.' Pas veel later kwamen er wetten die gericht waren op de rechtsbescherming van mensen met een beperking. In deze podcast hoor je meer over het verloop van deze wetsveranderingen, maatschappelijke ontwikkelingen en veranderende visies op zorg en zeggenschap.
Wat kunnen we nu leren van hoe het er toen aan toeging?
De geschiedenisles in deze podcast maakt ook duidelijk hoe belangrijk het is om aandacht te blijven besteden aan deze historie. Dit komt in de podcast ter sprake als het gaat over het 'wisselbad' dat te zien is in het Museum van de Geest, waar deze podcast is opgenomen. Dit is een badkuip waar een doek over is gespannen, met een opening om het hoofd doorheen te steken (zie foto onderaan dit artikel). In met water gevulde wisselbaden werden mensen vroeger soms urenlang achtergelaten. Dit zag men destijds als goede gehandicaptenzorg, omdat het goed zou zijn voor het humeur. Pien merkt hierover op: 'Wat ik in het museum zie, vind ik indrukwekkend en ook best schokkend.' We gaan in de huidige tijd gelukkig kritischer en nauwkeuriger om met vrijheidsbeperking, legt ze uit. Toch dacht men vroeger waarschijnlijk ook dat ze het goede deden: 'Hoe kunnen we er zeker van zijn dat we nu een genuanceerdere houding hebben tegenover vrijheidsbeperkende maatregelen?'
Tweedelige podcast
Deze aflevering is het eerste deel van een tweedelige podcast, bedoeld om (on)vrijwillige zorg en de Wet zorg en dwang vanuit verschillende perspectieven te belichten. De podcast bestaat uit indringende gesprekken over ethische en praktische dilemma's rondom onvrijwillige zorg. Deze eerste aflevering gaat over het historisch perspectief, en in het tweede deel hoor je over (on)vrijwillige zorg in de dagelijkse praktijk van een zorgboerderij. De tweede aflevering is vanaf 31 oktober te beluisteren via vgn.nl/wzd.
Meer informatiebronnen en ervaringen uit de ambulante praktijk met Wzd en (on)vrijwillige zorg
Deze podcasts zijn ontwikkeld als onderdeel van het programma 'Ambulante onvrijwillige zorg in de gehandicaptensector', uitgevoerd door de Federatie Landbouw en Zorg, BVKZ en de VGN in opdracht van het ministerie van VWS. Het project gaat over de vragen en dilemma’s bij de toepassing van de Wzd in de extramurale ambulante praktijk. Het ministerie van VWS is aan de slag met de opbrengst van dit project.
Voor dit project zijn ook video's ontwikkeld over dilemma's rondom de Wzd, en een talkshow over dit onderwerp. Je vindt ze op vgn.nl/wzd.
