Commissie van Deskundigen: nieuw gezicht, vertrouwde missie

De gehandicaptenzorg loopt voorop als het gaat om het meten van cliëntervaringen en passend instrumentarium hiervoor. De Commissie van Deskundigen speelt hierin een belangrijke rol. Zij beoordeelt welke cliëntervaringsinstrumenten zorgorganisaties kunnen gebruiken. In dit artikel blikken we terug met vertrekkend commissielid Mirella Minkman en kijken we vooruit met haar opvolger Hennie Boeije.

MinkmanBoeije2
Hennie Boeije (links) en Mirella Minkman. Foto: Stijn Rademaker

Cliëntervaringen in beeld

Als voorloper in de zorgsector, zowel in Nederland als internationaal, maakt de gehandicaptenzorg grootschalig gebruik van cliëntervaringsinstrumenten. Daarmee worden op een betrouwbare en gevalideerde manier de ervaringen van mensen met een beperking over de ontvangen zorg en ondersteuning in kaart gebracht, evenals hun ervaren kwaliteit van bestaan. Zorgorganisaties kunnen uit een zogeheten VGN-waaier het instrument kiezen dat het beste past bij hun organisatie. De Commissie van Deskundigen beoordeelt aan de hand van criteria welke instrumenten in de waaier worden opgenomen en welke verdere ontwikkeling nog aanbevelingswaardig is.

Wisseling van de wacht

De commissie bestaat uit drie leden en staat onder voorzitterschap van Kees Ahaus. In mei nam Mirella Minkman na ruim zes jaar afscheid van de commissie. De voorzitter van de raad van bestuur van Vilans en bijzonder hoogleraar aan Tilburg University/TIAS vond het tijd voor een wissel en daarmee een frisse blik, en droeg het stokje over.

Frisse blik

Die frisse blik is gevonden in Hennie Boeije, expert-onderzoeker bij Vilans. Ze houdt zich daar vooral bezig met kennisontwikkeling en toepassing omtrent de rol van informele zorg in de gehandicapten- en ouderenzorg. Daarnaast is ze één dag per week bijzonder hoogleraar aan de Vrije Universiteit Amsterdam, waar ze zich richt op organisaties en het organiseren van de samenwerking formele en informele zorg. ‘Een mooie aansluiting op mijn werk bij Vilans’, aldus Boeije.

‘Ik let er sterk op dat de mensen om wie het gaat ook echt gehoord worden’

Hennie Boeije

Verbinding tussen wetenschap, theorie en praktijk

Zes jaar geleden werd Minkman gevraagd voor de Commissie van Deskundigen vanwege haar expertise in de zorg- en kenniswereld, ook in relatie tot haar functie als bestuursvoorzitter bij Vilans. Minkman: ‘De commissie verbindt wetenschap, theorie en praktijk. Juist daarom was het logisch om Hennie voor te dragen.’ Boeije werkte namelijk lang als methodoloog aan de Universiteit Utrecht. Ze onderzocht daar wetenschappelijke methoden en technieken, met name binnen kwalitatief onderzoek. ‘Ik let er sterk op dat de mensen om wie het gaat ook echt gehoord worden. Dat geldt ook voor mijn werk in de commissie: sluiten de vragenlijsten of andere methoden van de cliëntervaringsinstrumenten uit de VGN-waaier goed aan bij de situatie van mensen met een beperking en hun naasten?’

Balans tussen resultaat en tijdsinvestering

Op basis van de overdracht door Minkman benoemt Boeije een belangrijke uitdaging: het vinden van een goede balans tussen wat cliëntervaringsinstrumenten opleveren en de tijd en inzet die ze vragen. Minkman licht toe: ‘Er zit iets dubbels in deze werkwijze. Iedereen is het erover eens dat het heel waardevol is om te weten hoe cliënten en hun naasten de zorg en ondersteuning ervaren en om periodiek goed in gesprek te zijn met de cliënt hoe hij of zij zijn of haar leven ervaart. De vraag is, en daarover zijn discussies gaande, hoe je die ervaringen ophaalt, en hoe uitgebreid dat moet. Het dagelijks werk van zorgprofessionals is daarin heel belangrijk en natuurlijk een goede bron. Tegelijkertijd wil je als organisatie ook een breder en objectiever beeld krijgen over grotere groepen cliënten. Daarvoor heb je gevalideerde instrumenten nodig. Dat vraagt tijd en kennis. In een sector die al onder druk staat, zorgt dat voor spanning.’

Behoud van medewerkers

De commissie onderzoekt momenteel hoe zorgorganisaties hiermee omgaan. Boeije: ‘Met de resultaten hopen we meer inzicht te krijgen in wat nodig is om de Waaier toekomstbestendig te houden.’ Volgens haar kunnen de instrumenten ook bijdragen aan het behoud van medewerkers. ‘Als je laat zien dat hun inzet bijdraagt aan een goede kwaliteit van leven voor cliënten, geeft dat vertrouwen en een gevoel van betekenis.’

‘De commissie is veel toegankelijker geworden. We staan dichter bij de praktijk’

Mirella Minkman

Toegankelijke commissie

Minkman kijkt met trots terug op hoe de commissie zich de afgelopen jaren ontwikkelde. ‘In het begin stonden we meer op afstand en werkten we op basis van dikke papieren dossiers. Inmiddels zijn we veel toegankelijker en staan we dichter bij de praktijk. We organiseren bijeenkomsten met zorgorganisaties, zorgprofessionals en ontwikkelaars van de cliëntervaringsinstrumenten en ook cliënten komen mee. Op basis van hun feedback beoordelen we de bruikbaarheid van de instrumenten en stimuleren we de komst van passende instrumenten voor mensen met een ernstige meervoudige beperking. Voor die laatste groep is het deels nog zoeken hoe dat goed te doen.’

Vastgestelde criteria onder de loep

Uitdagingen waren er ook. De toelatingscriteria voor instrumenten in de VGN-waaier zorgen af en toe voor discussie. Minkman: ‘Instrumenten moeten ervaringen op individueel niveau ophalen. Heb je als organisatie een goede methode op groepsniveau, dan valt die af. Is dat terecht? En hoe ga je om met instrumenten die slechts één aspect van het leven meten, zoals dagbesteding? Is dat voldoende, want leeffocus, of wil je juist een brede blik op kwaliteit van leven? De commissie houdt vooralsnog vast aan het laatste. En wat als een instrument aan alle criteria voldoet, maar niet opgenomen wordt omdat er al een soortgelijk instrument in de Waaier is opgenomen? Een criteria is namelijk, dat elk volgend instrument toegevoegde waarde moet hebben.’

Werkbaarheid voor zorgorganisaties

Haar advies aan de commissie: ‘Kijk opnieuw naar de criteria, met oog voor bruikbaarheid en resultaat. Het is altijd goed om criteria periodiek te herijken, omdat de werkelijkheid ook verandert. Maar gooi de waaier niet zomaar overboord. Er is geen ander land met deze systematiek. Wij zijn hierin uniek. Het is van groot belang dat we de stem van mensen met een beperking en hun verwanten blijven horen – en dat we goed nadenken over hoe we dat doen, zodat het werkbaar is voor zorgorganisaties en profesionals.’

Wat is kwaliteit van leven?

De ambitie van Boeije sluit daarop aan: borgen dat dit systeem behouden blijft. ‘Cliëntervaringen gaan in de eerste plaats over de mensen zelf en hun naasten. De komende jaren is het belangrijk om zorgorganisaties mee te nemen in de vraag: wat hebben jullie nodig om het instrument goed te gebruiken én de resultaten te benutten? Bovendien: de sector verandert. Bijvoorbeeld, wat verstaan we in de toekomst onder kwaliteit van leven? Dertig jaar geleden was zelf kunnen kiezen ondenkbaar, nu is het vanzelfsprekend. Ook de rol van naasten verandert. Als naasten een belangrijkere rol gaan spelen in de zorg, dan is het ook belangrijk om hun ervaringen mee te nemen. Juist in tijden van druk is het belangrijk om scherp te blijven op wat kwaliteit van zorg en leven écht betekent. Een uitdaging voor de komende jaren.’

Meer informatie

Meer informatie over de VGN-waaier met cliëntervaringsinstrumenten en de Commissie van Deskundigen is te vinden op de website van de VGN: VGN Waaier Cliëntervaringsinstrumenten

Wil je meer weten of heb je vragen of opmerkingen?

Neem contact op met Annemarie Peters-Bartraij
Telefoonnummer
Annemarie Peters

Deze pagina is een onderdeel van