Blog: Van verkiezingsuitslag naar nieuw kabinet

Nek-aan-nek

Het is de ochtend na de Tweede Kamerverkiezingen nog steeds razend spannend welke partij de grootste is geworden. Een nek-aan-nek-race tussen D66 en PVV. Als alle stemmen geteld zijn, volgt de definitieve prognose. De officiële uitslag van de Kiesraad komt pas volgende week vrijdag. 

Toch lijkt de uitslag van deze tweestrijd niet heel bepalend te worden voor de kabinetsformatie. Wellicht wel voor de te doorlopen procedure (de grootste partij is volgens de tradities als eerst aan zet), maar niet voor de uitkomst. Aangezien D66, VVD, CDA en GroenLinks/PvdA samenwerking met de PVV uitsluiten, lijkt een meerderheidscoalitie met de PVV, of ze nu wel of niet de grootste worden, sowieso onmogelijk.

Op basis van de exitpolls leken er gisterenavond lange tijd twee meerderheidscoalities met vier partijen mogelijk te zijn: D66, VVD, GroenLinks/PvdA en CDA óf D66, VVD, CDA en JA21 (centrumrechts). Twee moeilijke opties, omdat de VVD pertinent niet met GroenLinks/PvdA wil regeren en D66 veel moeite heeft met de standpunten van JA21. Voor de ene variant moet de VVD ‘over de eigen schaduw heen springen’, voor de andere variant moet D66 dat doen. En allebei zullen ze denken ‘laat de ander dat maar doen’. 

Doorrekeningen CPB

Voor de gehandicaptenzorg zou het verschil tussen beide coalities groot kunnen zijn. Uit de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s door het CPB bleek dat de VVD 1,2 miljard euro wil besparen op de langdurige zorg en JA21 1,1 miljard euro. Als dat bedrag ‘naar rato’ wordt verdeeld over de langdurige zorg, dan betekent dat een extra bezuiniging van 400 tot 450 miljoen euro op de gehandicaptenzorg. Aan de onderhandelingstafel maakt het natuurlijk nogal uit of slechts één partij of dat twee partijen zich hard maken voor zo’n bezuiniging…

Een forse extra bezuiniging op de gehandicaptenzorg zou extreem pijnlijk zijn. De Nederlandse Zorgautoriteit becijferde onlangs op basis van gedegen kostprijsonderzoeken dat de zorgtarieven voor de gehandicaptenzorg volgend jaar omhoog moeten. Dat gaat ook gebeuren, waardoor er eindelijk meer lucht ontstaat voor noodzakelijke investeringen en verbeteringen. Althans: dat zouden we graag willen. 

De zorgkantoren romen via het ‘richttariefpercentage’ direct een deel van de verhoogde tarieven af. En in 2027 gaat, als dat bij kabinetsformatie niet wordt teruggedraaid, alsnog een bezuiniging van 158 miljoen euro op de gehandicaptenzorg in van het vorige kabinet, die de jaren daarna nog verder oploopt. De tarieven duiken dan direct dus weer onder de kostprijs, met alle funeste gevolgen van dien. Niet voor niets zegt de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland: stop met jojo-beleid!

Samen laten zien dat dit niet kan

De inzet van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland is onder andere om die bezuinigingen van tafel te krijgen bij de komende kabinetsformatie. Een regeerakkoord met juist forse nieuwe bezuinigingen zou een hele forse stap achteruit zijn. Het is aan de hele sector (brancheorganisatie, gehandicaptenzorgorganisaties, medewerkers, vakbonden, beroepsverenigingen, organisaties die mensen met een beperking vertegenwoordigen en alle andere mogelijke partners) om de formerende politieke partijen ervan te doordringen wat de gevolgen hiervan zouden zijn! 

Nog maar één vierpartijencoalitie mogelijk

Het is nu nog even afwachten welke partijen dat zijn. In latere prognoses van de verkiezingsuitslag vonden namelijk nog wat verschuivingen plaats. Op dit moment komen D66, VVD, CDA en JA21 samen op 75 zetels uit. Dat is te weinig: er zijn 76 zetels nodig voor een meerderheid, en liefst zit men daar nog wat boven (zodat die meerderheid niet meteen wegvalt als één Kamerlid zich afsplitst of er twee mensen ziek zijn). Daarmee lijkt er nog maar één serieuze coalitie van vier partijen mogelijk. Voor alternatieve coalities zijn al snel (veel) meer partijen nodig. Bij een vijfpartijencoalitie zou D66, VVD, CDA, JA21 en BBB nog kunnen. Een coalitie met nog méér partijen maakt de onderhandelingen erg ingewikkeld en niet alle partijen zullen als voldoende stabiel gezien worden. En dan heb ik het nog niet eens over de verhoudingen in de Eerste Kamer.

Het is nu vooral de vraag: springen partijen, in het landsbelang en gericht op een stabiel kabinet, al vóór de Kerst over hun eigen schaduw? Of wordt dit een heel lang proces, met allerlei schijnbewegingen. En niet onbelangrijk: wil GroenLinks/PvdA na de pijnlijke nederlaag wel regeren, of wil de partij met een nieuwe leider eerst vanuit de oppositie aan een scherper profiel werken? Het worden spannende weken!